Güneş tutulması nedir?

Güneş tutulması insanlık tarihinin ilk dönemlerinden beri merak edilmiş hatta birçok toplum tarafından kutsal bir olay olarak tanımlanmıştır. Güneş tutulması 19. yüzyılda ilk teleskoplar icat edilene kadar bir fenomen olarak görülmüş ve insanların bu ilginç olayı anlayamamasına neden olmuştur. Ancak günümüzün modern teknolojisi ile güneş tutulmaları çok önceden hesaplanabilmekte ve böylece kesin tarihi bilinen tutulmalar gözlemlenebilmektedir.

Güneş tutulması; ayın dünya çevresindeki yörüngesinde ilerleyişi esnasında dünya ile güneş arasına girerek, güneşi tam ya da kısmen örtmesi olayıdır. Ay bir yıl içerisinde 12 defa dünyanın etrafından dönmesine rağmen dünyaya nazaran yörüngesindeki 5 derecelik sapma nedeniyle güneş tutulması oldukça nadir gözlemlenir. Güneş tutulması olayının olabilmesi için ayın “yeniay” döneminde ve güneş ile dünyanın  güneş ile aynı düzlemde yer aldığı bir noktada olması gerekmektedir. Güneş tutulmaları dünyadan gözlemlenme türüne göre 4’e ayrılmaktadır; tam güneş tutulması, halkalı güneş tutulması, hibrit güneş tutulması ve parçalı güneş tutulması.

Tam güneş tutulması dünya üzerinde çok dar bir alandan gözlemlenebildiği için en nadir görülen gökyüzü olaylarından birisidir. Halkalı güneş tutulması ise dünya, güneş ve ayın mucizevi bir orandaki mesafe hassasiyetinde dizilmesinden meydana gelmektedir. Bu olay ay, dünya ile güneş arasında tam olarak girdiğinde güneş ışınlarının tamamını örtemediğinde gözlemlenir. Güneş dairesel ve ortası boş bir ışık olarak göründüğünden bu olaya halkalı güneş tutulması denmektedir.

Halkalı güneş tutulmasının bu şekilde görülmesinin nedeni; ayın çapının dünyadan görülen güneşin ışık çapının 400’de biri olmasından kaynaklanır. Ancak ilginç olan bir diğer veri de; Dünyanın ay ile arasındaki uzaklık, güneş ile dünya arasındaki mesafenin de 400’de biridir. Bu sebepten ötürü ay, dünya ile güneşin arasına girdiğinde tam oranlı bir kesişme yaşanır ve geriye sadece ayın karanlık yüzünden süzülen ışık huzmeleri kalır. Dünya üzerinden görülen halka şeklindeki güneş tutulmasının nedeni de bu çok hassas mesafe oranıdır.

Parçalı güneş tutulmasında ay, güneşin sadece belirli bir bölümünü kapatmaktadır. Hibrit güneş tutulmasındaysa; dünyanın bazı yerlerinde güneş tutulması tam, bazı yerlerindeyse halkalı şekilde görülmektedir. Dünya üzerindeki çok küçük yer değişiklikleri bile, güneş tutulmasının tam ya da halkalı olmasını belirlemektedir. Bu nedenle halkalı güneş tutulmasına tanıklık etmek oldukça nadir bir olaydır.