Sarılık testi neden yapılır?
Sarılık testi bilirubin düzeyinin yükselmesiyle beraber sarılık adı verilen durumun oluşması nedeniyle, bunun neden olduğunun belirlenmesi için uygulanan bir testtir. Bilirubin düzeyindeki yükseklik fazla oranda bilirubin üretimi olursa ya da karaciğerde safra yollarında tıkanıklık meydana geldiğinde, siroz, akut hepatit gibi karaciğer hastalıklarında ya da bilirubin metabolizmasında olan genetik sorunlar nedeniyle karaciğerin zamanında bilirubini işleyememesi ya da uzaklaştıramaması gibi nedenlerde yaşanır.
Yeni doğan dönemindeki bebeklerde genellikle bebeğin 1-3 günlük olduğu zamanda bilirubin düzeyinde yükseklik olur. Bu durumda genellikle fizyolojik sarılık gelişir. Zamanında doğmuş olan bebeklerde % 60 oranında oluşurken, erken doğmuş prematüre bebeklerde daha yüksek oranda meydana gelir. Bebeklerde doğumla beraber gelen kırmızı kan hücrelerinde yıkım oluşmaya başlar. Bu süreçte karaciğerin yeteri kadar olgunlaşma göstermemesi yüzünden, bilirubin karaciğerde metabolize edilmez. Bu halde kanda ve dokularda bilirubin artışı yaşanmaya başlar. Bu etkiler genellikle bir kaç gün içinde düzelir. Bebek ve anne arasında kan uyuşmazlığı yüzünden oluşan sarılığa yeni doğan hemolitik hastalığı adı verilmektedir.
Yetişkinlerde ve çocuklarda hepatit, siroz gibi karaciğer hastalıklarının ya da safra taşlarının teşhisinin konulması, hastalıkların seyri için bilirubin düzeylerinin ölçümünün yapılması gerekir.
Sarılık testi ne zaman istenir?
Hastanın fiziki muayenesinde anormal karaciğer fonksiyonu belirtilerinin görülmesi nedeniyle bilirubin testi istenebilir. Bilirubin düzeyinin belirlenebilmesi için aşağıdaki etkenlerin varlığı aranır.
- Hastada sarılık belirtileri bulunuyorsa
- Hastanın aşırı miktarda alkol kullanımı varsa
- İlaç toksisitesinden kuşku varsa
- Hepatit virüslerine maruz kalınırsa
- İdrarın koyu sarı renkli olması halinde
- Bulantı ve kusma olması durumunda
- Karın bölgesindeki ağrı ya da şişkinlik olması durumunda
- Kronik karaciğer hastalığına eşlik eden genel bitkinlik ve yorgunluk olması durumunda bilirubin düzeylerinin belirlenmesi için test yapılması istenir.
Sarılık testinin sonucu ne anlama gelmektedir?
Yeni doğanlarda: Yeni doğan döneminde aşırı bilirubin düzeyi bebeğin henüz gelişim halinde olan beyin hücrelerinde zarara sebep olmakta, zekâ geriliği, öğrenme ve gelişim kusurlarının oluşmasına, işitme kaybı gibi sorunlara neden olacağından, bilirubin düzeyinin yükselmemesi gerekir. Test sonunda bilirubin kritik seviyelere kadar yükseldiyse, bunun düşürülmesi için hastada hemen tedaviye başlanması gerekir.
Yetişkinlerde ve çocuklarda: Uygulanan test sonucunda karaciğerde olan hasar, karaciğer hastalıkları ya da sarılığın takibi açısından bilirubin seviyelerinin takip edilmesi sağlanır. Bilirubin düzeyinin yüksek olması hemolitik anemi, pernisiyöz anemi, orak hücreli anemi, hepatit, siroz, karaciğer travması, ilaç etkileşimleri, alkol kullanma alışkanlığı gibi nedenlerden kaynaklanabilir. Test ile bu sorunların tespit edilmesi mümkündür. Bilirubin düzeyi düşük çıktığında, bunun takip edilmesine gerek yoktur.