Melih Cevdet Anday kimdir?
1915 yılında İstanbul’ da dünyaya gelen Melih Cevdet Anday’ın babası avukattı. Bir şair olarak edebiyat dünyasında tanınan Melih Cevdet, şairliğinin yanı sıra tiyatro, deneme, roman ve makaleler yazarak edebiyatımıza katkıda bulunmuş önemli şahsiyetlerden biridir.
Kadıköy Ortaokulu ve 1936 yılında Ankara Gazi Lisesi’nden mezun olmuştur. Melih Cevdet Anday, Orhan Veli Kanık ve Oktay Rıfat Horozcu ile lisede tanışmıştır. Öğrenciyken ülkenin gelecekti en büyük şairleri arasında sayılacak olan bu kişiler daha o yıllarda ”Sesimiz” adında bir duvar gazetesi çıkarmışlardır. Melih Cevdet, bir süre Ankara Hukuk Fakültesi’ne bir süre de Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi’ne devam etmiş ancak bu okulları yarıda bırakmıştır. Belçika’da bir süre sosyoloji eğitimi alan Melih Cevdet Anday, 1942 yılından itibaren Ankara Milli Eğitim Bakanlığı Yayın Müdürlüğü’nde danışmanlık görevinde bulunmuştur. Daha sonra memurluk ve gazetecilik yapan Anday, 1951yılından sonra çeşitli gazetelerde kimi zaman sanat sayfalarının yöneticiliğini kimi zaman da kendi fıkra ve denemelerini yayınlamaya başlamıştır(Akşam, Büyük Gazete, Tanin ve Cumhuriyet). Bir süre de Melih Cevdet Anday, TRT Yönetim Kurulu’nda görev yapmıştır. 1954 yılında İstanbul Belediye Konservatuvarı Tiyatro Bölümü fonetik-diksiyon dersleri vermeye başlayan Anday, 1977yılında fonetik – diksiyon öğretmenliğinden emekli olmuştur. 1979 yılında UNESCO Genel Merkezi Kültür Müşaviri olarak Paris’e gitmiş ancak bir süre sonra siyasi sebepler nedeniyle geri gelmiştir.
1936 yılında “Ukde” adlı ilk şiiri Varlık dergisinde çıkmıştır. İlk şiirlerinde hececilerin biçim ve tema özelliklerini benimseyen Melih Cevdet , gizemci denebilecek bir duyarlılıkla nesneleri sıralayan, çevresine çocuksu bir şaşkınlık ile bakan bu şiirlerin Oktay Rifat’la ortak eserleri “Garip”teki (1941) şiirlerinde çocuksu şaşkınlığın bilince dönüştüğü, uyakların aşıldığı ve ölçünün kırıldığı görülmektedir. Bu ilk dönem şiirlerinde zaman zaman dadaizm’den etkiler görülür ama fazla belirleyici değildir.
Şiire adım attığı ilk zamanlar Orhan Veli ve Oktay Rıfat’la aynı şiir çizgisinde görülen Anday, Orhan Veli ve Oktay Rıfat’tan “duygu” yönünden ayrılıyordu. Şiirlerinde duygu, düşünceyle gelişir ve hatta düşünceyi hazırlar. Düşünce öğesi duygularını sürekli ayrıntıdan kotarır. “Telgrafhane” ve “Yan Yana” kitaplarındaki şiirlerle bu defa, toplum ve insan değerlerini savunmuş olan şair, daha kavgacı bir şiire yönelmiştir. Duyguya toplumu da eklediği kitaplarından “Yan Yana” sakıncalı bulunup toplatılmıştır ancak şair sonra beraat etmiştir.
Lirizme karşı olmasına rağmen, yine de bu unsurları şiirlerinde kullanmaktan geri durmamıştır. 1960 sonrası yazdığı şiirlerinde mitolojik unsurlar görülmeye başlanmıştır. 1963 yılında “Kolları Bağlı Odysseus” ile başlayan bu süreçte, Anadolu’daki eski Yunan kültürü ile yaşanan tarihsel ve koşullar arasında bir metafor kurmayı istemiştir.
Farklı bir şiir anlayışına sahip olan Melih Cevdet Anday, şiirde bütün kuralları yıkarak hareket etmiştir. Kalıplaşmış sanat anlayışlarını yok saymış olan Melih Cevdet, içinde bulunduğu Garip akımı ile birlikte şiiri bir başka boyuta getirmiştir. Sıradan insanı, sokağı şiire yerleştiren Melih Cevdet, büyük bir sadelik içinde muazzam bir sanat ortaya çıkarmıştır. Şiiri ilk olarak konu kalıplarından çıkararak şiirin tamamen şairin içinden olması gerektiğini savunmuştur.
ESERLERİ
ŞİİR:
1- Garip (Orhan Veli ve Oktay Rifat’la birlikte, 1941)
2- Rahatı Kaçan Ağaç (1946)
3- Telgrafhane (1952)
4- Yan Yana (1956)
5- Kolları Bağlı Odysseus (1963)
6- Göçebe Denizin Üstünde (1970)
7-Teknenin Ölümü (1975)
8- Sözcükler (eski kitaplardan derlenenler ve yeni şiirlerle, 1978)
9- Ölümsüzlük Ardında Gılgamış (1981)
10- Tanıdık Dünya (1984)
11- Güneşte (1989)
12- Yağmurun Altında (1995)
ROMAN:
1- Aylaklar 1965
2- Gizli Emir 1970
3- İsa’nın Güncesi 1974
4- Raziye 1975
5- Yağmurlu Sokak 1991
6- Meryem Gibi 1991
DENEME:
1- Doğu-Batı (1961)
2- Konuşarak (1964)
3- Yeni Tanrılar (1974)
4- Sosyalist Bir Dünya (1975)
5- Dilimiz Üstüne Konuşmalar (1975)
6- Maddecilik ve Ülkücülük (1977)
7- Paris Yazıları (1982)
TİYATRO:
1- İçerdekiler 1965
2- Mikado’nun Çöpleri 1967
3- Dört Oyun 1972
GEZİ:
Sovyet Rusya, Azerbaycan, Özbekistan, Bulgaristan, Macaristan (1965)
ÖDÜLLERİ:
1- 1967-68 İlhan İskender Armağanı Mikado’nun Çöpleri adlı oyunuyla
2- 1970 TRT Sanat Ödülleri Roman Armağanı Gizli Emir adlı romanıyla
3- 1973 TDK Çeviri Ödülü Tarjel Vesaas’dan çevirdiği Buz Sarayı romanıyla
4- 1976 Yeditepe Şiir Armağanı Teknenin Ölümü şiir kitabıyla
5- 1978 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü Sözcükler şiir kitabıyla
6-1981 İş Bankası Büyük Ödülü Ölümsüzlük Ardında Gılgamış şiir kitabıyla