Dulkadiroğulları Beyliği kimdir?
XIII. asrın sonlarında Orta Asya’dan gelip, Halep ve Antep arasındaki bölgeye yerleşen Bozok Türkmenleri, Antep’ten Elbistan’a kadar olan bölgeyi ele geçirerek yurt edinmişlerdir. Bu Türkmenlerden bir çoğu, Amanos Dağları’nın Doğu vadilerinde kışlamış, yaz mevsiminde de daha kuzeydeki Binboğalar, Nurhak, Berit, Akçedağ ve Tohma ile çevrili havzadaki yaylaklara çıkmışlardır. İşte bu Türkmenlerden olan Bozok ve Ağaçeri Türkmenlerinin bir bölümü, Anadolu’da Moğol hakimiyeti sona ererken, Hasan Dulkadir Bey’in oğlu Zeyneddin Karaca Bey’in etrafında toplanmaya başlamışlardır.
1337 yılından 1522 yılına kadar 185 yıl ayakta kalan Dulkadiroğulları Beyliği, Oğuzların Bayat Boyundan gelmektedir.
100.000 km karelik kadar bir alana yayılmış olan bu beylik Elbistan merkez olmak üzere Maraş, Harput, Kırşehir, Kayseri, Bozok, Antep, Diyarbakır, Malatya arasında hüküm sürmüştür. Başkent Elbistan iken, Şah İsmail’in bu kenti tahribinden sonra, merkez Maraş’a taşınmış ve 8 yıl sonra, 1515 yılında Şehsuvaroğlu Ali Bey taht şehri olarak yeniden Elbistan’ı seçmiştir.
Osmanlılar ile Dulkadiroğullarının akrabalık ilişkileri ve yakınlıklarından dolayı Memluklar Dulkadiroğulları Beyliği üzerinde devamlı olarak hak iddia etmiş ve bu nedenden dolayı Dulkadiroğulları – Memluk ve Osmanlı – Memluk arasında bazı kanlı savaşlar vuku bulmuştur.
Karaca Bey Babası Halin Dulkadir’in ölümünden sonra, kısa zamanda etrafına toplanan Türkmen aşiretlerini disipline etmiştir. Memluklar’ın Çukurova’daki Ermeni Prensliği’ne saldırarak, bölgeyi tahrip etmiş ve birçok ganimet elde etmiştir.Beyliğini genişletmek isteyen Karaca Bey, 1338 Ağustos ayında Eretnaoğulları’nın elinde bulunan Darende’yi almıştır. Git gide güçlenen Dulkadiroğulları Beyliği, bağlı oldukları Memluklar’a baş kaldırmış, bağımsızlık peşinde koşmuştur. Karaca Bey Memluklara karşı iki defa galip gelmeyi başarmıştır. Ancak yıpranmış olan Karaca Bey, özür dileyip bağlılığını yeniden bildirmiştir. 1345 yılında Çukurova Ermenileri’nden Geben Kalesi’ni almayı başarmıştır.
Sık sık baş kaldıran Karaca Bey’i tamamen yok etmek isteyen Memluklar on bin kişilik atlı ve piyade bir kuvvetle Elbistan’a saldırmışlardır. Karaca Bey, Memluklar ile baş edemeyeceğini anlayınca Düldül dağına çekilmiştir. Memluk ordusu ile yapılan muharebede, büyük kayıplar vermiş ve iki oğlu esir düşmüştür. Kayseri’ye doğru kaçan Karaca Bey, Moğol asıllı Kutluşah tarafından yakalanmış ve Kayseri’ye götürülmüştür.
Karaca Bey’in katlinden sonra Dulkadiroğulları Beyliği’nin başına oğlu Halil Bey geçmiştir. Ramazanoğulları’nın elinde bulunan topraklarını geri almayı başaran Halil Bey’i Memluklar tanımak zorunda kalmıştır. Eretna Beyliği’ne saldıran Halil Bey, babasının intikamını almış ve 1354 yılında Harput’u ve Malatya’yı almak için seferlere çıkmıştır. Memluklar ile sürekli mücadele halinde olan Halil Bey ile kardeşi Sevli Bey, iki büyük şehirlerini, Elbistan’la Maraş’ı kaybetmişlerdir. Ancak 1384 yılında Elbistan ve Maraş’ı yeniden almayı başarmıştır. Daha sonra Yenden Memlukların eline geçmiştir. Kardeş çekişmesinden dolayı öldürülen Halil Bey’den sonra beyliğin başına kardeşi Sevli Bey geçmiştir. Ancak Sevli Bey yeğenleri ve kardeşleri ile sürekli taht mücadelesi yaşamış ve bu mücadele neticesinde öldürülmüştür. Ondna sonra tahta oğlu Sadaka Bey geçmiştir. Sadaka Bey amcası Halil Bey’in oğlu Nasreddin Mehmed ile bir iktidar mücadelesine başlamıştır. Osmanlı hükümdarı Yıldırım Bayezid, bu iki beyin mücadelesini fırsat bilip, Elbistan’a yürümüş ve 2 Ağustos 1399 tarihinde, Sadaka Bey’i Elbistan’dan sürüp Nasreddin Mehmed Bey’i Dulkadiroğullar’nın başına geçirmiştir. Sadaka Bey’in bir yıl beylğin başında kalabilmiştir. Daha sonra beyliğin başına Nasreddin Mehmet Bey getirilmiştir. Nasreddin Mehmed Bey ise, Osmanlılar’la ilişkilerini geliştirmeye çalışmıştır. Osmanlı-Dulkadirli yakınlaşması Memluk Sultanı Şeyh’i endişelendirmiş ve tekrar itaat ettirmek için 1414’te Elbistan’a yönelmiştir. Antep, Darende ve Malatya’yı alarak tekrar Mısır’a dönmüştür. Nasreddin Mehmed Bey, Ramazanoğulları’ndan Tarsus’u, Memluklar’dan da Darende ve Besni’yi almayı başarmıştır. Nasreddin Mehmed Bey’den sonra oğlu Süleyman Bey tahta geçmiştir.
Süleyman Bey, 12 yıl süren beyliğinin ardından, 1454 Ağustosunda ölmüştür. Yerine oğlu Melik Arslan Bey geçmiştir. Ondan sonra tahta kardeşi Şahbudak Bey geçmiş ve Şahbudak’ın bu ilk beyliği iki yıl kadar kürmüştür. Şehsuvar Bey tahta geçince Memlukla rile mücadeleye girişmiş ve başarılı şekilde mücadeleler vermiştir. Ancka daha sonra ağır yenilgiler alan Şehsuvar Bey Zamantı Kalesi’ne çekilmiştir. 4 Haziran 1472’de
Şahbudak’ı ikinci kez tahta geçirilmiştir. Ondan sonra tahta geçen kardeşi Alaüddevle (Bozkurt) Bey Malatya’yı kuşatmıştır. Osmanlı Devleti ile ters düşünce öldürülmüş ve yerine Şehsuvaroğlu Ali Bey getirilmiştir. Bundan sonra ise bölge Osmanlı Devleti’nin eline geçmiştir.
Bu Beylik Dönemine ait önemli eserler şunlardır:
1. Adıyaman Ulu Camii,
2. Adana/Bahçe Ağa Bey Camii,
3. Çandır Şahruh Bey Mescidi,
4. Darende Ulu Camii,
5. Darende Dânâ Bey Mescidi,
6. Gaziantep Alaüddevle (Aladola) Camii,
7. Gemerek Şahruh Bey Mescidi,
8. Kadirli Ala Camii,
9. Maraş Hatuniye (Şems Hatun) Camii,
10. Maraş Haznedarlı Camii,
11. Maraş Ulu Camii,
12. Maraş İklime Hatun Camii…
13. Maraş Taş Medrese,
14. Kayseri Hatuniye (Şamiler) Medresesi,
15. (Ayrıca şimdi bulunmayan) Maraş’ta İmaret, Bağdadiye, Kadı (Begtunlu); Elbistan’da Hatuniye (Sa’diye), Kadirli’de Kasım Bey, Kudüs’te Gadiriye (Kadiriye) Medresesi
16. Çandır’da Şah Sultan Hatun Türbesi,
17. Hacı Bektaş’ta Balım Sultan Türbesi,
18. Maraş’ta Taş Medrese yanındaki Türbe,
19. Maraş Hatunîye Camii altındaki Türbe,
20. Maraş İklime Hatun Mescidi’ne bitişik Türbe,
21. Pazarören Koçcağız’da Süleyman Bey Türbesi…
22. Kızılırmak üzerindeki Şahruh Köpküsü
23. Afın’daki Eshab-ı Kehf Külliyesi’ne ek yapı.
24. Kırşehir Ahi Evran Zaviye ve Türbesi,
25. Erzurum/ Hasankale (Pasinler) Ilıcaları,