Demir nasıl oluşur?
Medeniyetin ilerlemesi açısından aksi iddia edilemez derece büyük bir öneme sahip olan demir, günümüzün modern endüstrisini ayakta tutan ve pek çok alanda hala en işlevsel hammadde olmayı sürdüren bir metaldir. Periyodik Cetvelde 26 atom numarası ile yer alan demirin Fe sembolü ile ifade edilmesinin nedeni ise Latince “ferrum” kelimesinin demir manasına gelmesidir. Yerkabuğunda en çok bulunan metal olan demirin dünyanın manyetik alanına katkı sağladığı, güneşten ve uzayın derinliklerinden gelen radyasyonun engellemesinde de görev aldığı düşünülmektedir. Yerkabuğunda yaklaşık olarak %5′ oranında bulunduğu kabul edilen demir, uzayda da en çok bulunan elementler arasında yer alır. Demirin nasıl oluştuğu sorusuna yanıt tahmin edildiği üzere jeoloji biliminden değil, astronomi ve uzay bilimlerinden gelmektedir. Zira yaklaşık olarak 4,5 milyar yaşında olduğu tahmin edilen yaşlı dünyamızın Güneş ve Güneş Sistemi gezegenleriyle oluşumuna başladığı ilk dönemlerinde bünyesinde Demir elementi barındırmayı bilinmektedir.
Demirin nasıl oluştuğuna dair cevapları ararken zamanda 4,5-5 milyar yıl kadar önceye gitmek ve Güneş Sistemimizin oluşumunu gözlemlemek gerekir. Günümüzde Güneş Sisteminde yer alan tüm yapılar, güneş de dahil olmak üzere genç tip bir yıldızın patlayarak dağılması sonucunda oluşan moleküler bulutsu sayesinde oluşmuştur. Ömrünü tamamlayarak yok olan bu genç tip yıldızın geride bıraktığı moleküler bulutsu sayesinde maddeler kütleçekim sayesinde yoğunlaşmaya başlamış, sistemin merkezinde Helyum ile Hidrojen molekülleri bir araya gelerek tahmin edildiği üzere güneşimizi oluşurken çevre disklerde yoğunlaşan maddelerin bir bölümü de dünyamızı oluşturmuştur. Güneş yakınlığa göre 3. sırada yer alan gezegenimizin bu oluşum sürecine ağır bir element olan demir de dahil olmuştur. Ancak ağır bir element olan demir tıpkı nikel gibi dünyamızın merkezinde yoğunlaşarak gezegenimizin çekirdeğini meydana getirmiştir.
Günümüzde bilim insanları hala dünya çekirdeğinin yapısında nikel ve demirden oluşan yoğun bir yapı olduğunu ancak tahmin edebiliyor olsa da, henüz teknoloji fiziksel kanıtlar elde etmeye mümkün olmadığı için bu bilgi bir tahmin olmanın ötesine gidememektedir. Demir elementi Büyük Patlama sonrasında oluşan ilk yıldızların çekirdeğinde gerçekleşen son derece karmaşık termonükleer reaksiyonlar ile Helyum ve Hidrojen gibi hafif elementleri yakıt olarak kullanılması sonucunda oluşan ağır elementlerdendir. Bu yıldızların ömrünün sonuna gelerek patlaması ile birlikte çekirdekteki tüm bu elementler uzaya saçılmakta ve tıpkı güneş sistemimizde olduğu gibi farklı sistemlerdeki yeni yıldız veya gezegen gibi yapıların oluşumuna katılmaktadır. Birkaç milyar yıl önce Jüpiter gezegeni tıpkı dünya gibi henüz ömrünün başında olduğundan, dev kütlesi ile meteorları kendine çekerek dünyamızı bugünkü gibi koruyamamaktaydı. Sonuç olarak çok yoğun meteor yağmurlarına maruz kalan dünyamız bu göktaşlarının içinde bulunan demir elementlerinin de bombardımanına maruz kalmıştır. Dünyanın oluşum sürecine dahil olan demir dışında bu meteorlar da yerkabuğunda yoğun miktarda demir oluşmasına yardımcı olmuştur.