Uygur yazısı nedir?
Uygur yazısı başta Burkancılar (Budistler) olmak üzere, hemen hemen her dinin mensupları tarafından kullanılmıştır. Eski metinlerimizin Arap harflerinden sonra en önemli miktarı Uygur alfabesi ile kaleme alınmış olup, Türklerin İslamiyeti kabulünden sonra da uzun bir süre hatta ve hatta Osmanlılar tarafından dahi kullanılmıştır. Moğollar tarafından da kendi dilleri olan Moğolca için kullanılmış ve kullanılmaya da devam etmektedir. Oldukça eski metinlerimizde de yine Uygur yazısının dil, ses ve şekil özelikklerini takip edebilmekteyiz. Ancak Uygur yazısının Moğol istilasının gerçekleşmesinden sonraki dönemde kaideleşmeye başladığını görmekteyiz.
Uygur yazısı aynı zamanda tahta bloklarla veya kalıplarla basılarak da kullanılmıştır. Moğol istilası üzerine Cengiz Han, Burkancı yani Budist manastırlarından Uygur rahiplerini, oğullarına ve bununla beraber devletin ileri gelenlerine öğretmeleri için çağırır. Yine bizler başka tarihi kayıtlardan da Burkancı metinlerin Tibetçe, Çince ve Uygurca olarak düzenlenmesi işini üzerine verdiği rahipler arasında Uygurların da bulunduğunu öğrenebilmekteyiz. Bugünkü Moğol ve Mnaçu yazısı, Uygur yazısından çıkmıştır. Uygur yazısının İslami eserlerde de tercih edildiğini gözlemleyebiliriz. Örneğin; Kutadgu Bilig, Atabetü’l-Hakayık, Miracname…
Mani dinine sahip olan Türkler, Uygur harflerinin yanında bir de Mani alfabesini kullanmışlardır. Bu yazı da Uygur alfabesi gibi Arami yazısından türemiştir. Ünlü ve ünsüz sistemi genellikle Uygur yazısında olduğu gibidir, yani gerek ünlü gerek ünsüz bazı sesler için aynı harf kullanıldığından Türkçenin bünyesine pek uymamaktadır. Mani katipleri, Burkancılar’a kıyasla baktığımızda çok daha düzgün ve itinalı yazmaktadırlar. Ayrıca onlar, eserlerini renkli minyatürlerle süslemişlerdir. Mani yazısı yanında aynı dinin mensupları Göktürk alfabesini de kullanmışlardır. Bununla beraber Göktürk harflerinin Mani alfabesindeki karşılıklarını gösteren bir parça bulunmuştur. Son olarak da tarihi kaynaklara baktığımızda Uygur Türkleri tarafından Brahma alfabesinin de kullanıldığını görebiliyoruz. Hindistan’dan gelen bu yazı şekli, önce Burkancı metinlerde kullanılmış olup, sonra bazı işaretlerin eklenmesi ile Türklere geçmiştir.