Talas savaşının önemi nedir?
İlk müttefik Türk – İslam orduları ile Çin ordusu arasında 751 yılında yapılan meydan savaşıdır. İslamiyet’i henüz tam alamıyla tanımayan ve kabul etmemiş olanTürklerin, Orta Asya’da İslam dinini tanıtıp yayan Araplar ile birlikte, Çinlilere karşı, Talas’ta yaptıkları bu savaş, sebep ve sonuçları bakımından Türk – İslam tarihi açısından çok büyük bir önem taşımaktadır.
Savaşın nedenleri;
1- Çinliler ve Arapların Orta Asya’yı denetim altına almak istemeleri,
2- Çinliler, Orta Asya’yı denetimleri altına almak amacıyla 747 yılında Türkistan’a sefer düzenlemesi.
Göktürk Imparatorluğu’nu yıkmış olan Çin’in başındaki Tang Sülalesi (618-906) zamanında İmparator Hivang-Çang (713-755), Türk Hanoğulları’nın hakimiyetinde bulunan Şaş/Taşkent şehrini ele geçirmek istemiştir. Bu amaç doğrultusunda Taşkent Seferine çıkan Kuça Valisi Kao Sien-tche çok fazla geçmeden Taşkent hükümdarı Bagatur-tudun’u esir alarak Çin İmparatoruna göndermiştir. Sefer Çnliler açısından başarılı geçip Taşkent alındığında Bagatur-tudun (Taşkent’in hükümdarı) esir alılnarak Çin İmparatoru’na götürüldü ve öldürüldü.Yaklaşan savaşın sinyalleri böylece verilmiş oluyordu.
Taşkent eski hükümdarı Bagatur-tudun’un oğlu Tüen-en intikam için bütün Türk boylarına haber vermiş.Ama çağrıya çoğu Türk boyu cevap bile veremedi, çünkü Göktürkler daha yeni yıkılmış ve Türkler kendilerini henüz toparlama imkanı bulamamışlardı.Tüen-en Çinlileri tek başına yenemiyeceklerinin farkında olduğundan dolayı Araplardan yani o zamanki Abbasilerden yardım talebinde bulunmuştur.
Çağrıya olumlu bir cevap geldi ve Abbasiler Ziyad Bin Salih komutanlığında yardıma Türk boyuna yardıma geldiler. Birleşen iki ordu Çin üzerine yürüdü.Ama Çinliler bu durumdan çoktan haberdar olmuşlar bu ittifaka göre hazırlık yapmışlardı.
100 bin kişilik Çin ordusu Kao Sien-tche komutasında Talas’a geldi ve düşmanları da orda beklemekteydi.Talas Savaşı 751 yılında başladı. Savaş fazla uzun sürmedi. Savaşın bitirici darbesini son günde Karluklar yaptı. Düşmanın tam arkasından dolaşarak ağır bir darbe indirdi ve Çinliler canlarını zor kurtararak buradan kaçtılar.Savaş sonucu ise Çinliler için tam bir katliam gibiydi. Yaklaşık 50.000 ölü ve 25.000 esir vardı.
Sonuçları
1- Orta Asya Çinlilerin egemenliğine girmekten kurtulmuştur.
2- Türklerle Müslüman Araplar arasındaki ilişkiler iyileşmiş, savaşların yerini dostluklar almaya başlamıştır. Türkler Abbasiler devlet yönetiminde yer almaya başlamıştır.
3- Türklerle Müslüman Araplar arasında ticari ilişkiler gelişmeye başlamıştır.
4- Türkler topluluklar halinde İslamiyet’i kabul etmeye başlamışlar. Talas Savaşı Türk -İslam tarihinin başlangıcı kabul edilmiştir.
5- Bu muharebe ile birlikte matbaa ilk defa Çin dışına çıkmıştır.
6- Dünya kültür tarihi açısından son derece önemli kabul edilen kağıt, Çin’in dışında yayılmaya başlamıştır.
7- Türkler, kağıt yapmasını Araplara öğretmeye başladı. Semerkand’daki imalathanelerde yapılan ipekten kağıtlar, Orta Doğu ve Akdeniz’e yayıldı. Müslüman Araplar, hakimiyetlerinde bulunan bölgelerden öğrendikleri kağıdı imal ederek medeniyetin bütün dünyada hızla yayılmasını sağladılar.
Talas Meydan Muharebesinin büyük bir zaferle neticelenmesi; Türk, Çin, İslam ve dünya tarihiyle medeniyetinde çok önemli etkiler bırakmıştır. Çinliler 751 yılındaki Talas yenilgisinden sonra 20. yüzyıla kadar, Tanrı Dağları’nın (Tiyenşan) batısına geçemediler. Batı Türkistan böylece Çin tehlikesinden kurtulmuştur.
Talas Zaferinden on beş yıl sonra, Karluklar, 766 tarihinde, Tanrı Dağları batısında ve Çu Irmağı boylarında bağımsız bir Türk devleti kurdular. Türkistan’daki Kamlık (Şamanlık), Buda ve Mani dinlerindeki yerli ve göçebe Türklerle Müslümanlar arasında, serbest ticaret, dostluk ve iyi ilişkiler başlamıştır. Türkler, Müslümanlarla tanışıp, İslam dinini daha yakından tanıma imkanı buldular. İslam dininin üstün esasları ve göktanrı dini ile benzerlikleri buralardaki Türklerin İslamiyet’i benimsemelerine sebep olmuştur.