Şeyh Bedreddin kimdir?

Asıl adı Mahmud olan ve fetret devrinde adından sıkça söz ettiren Şeyh Bedrettin tahminen 1358-1359 yıllarında Edirne yakınlarında Karaağaç ile Dimetoka arasındaki Samona’da doğdu. Babası Simavna Kadısı İsrail’dir. Babası İsrail, Samona(Simavna)’nın hem kadısı ve hem kale komutanı, annesi ise Dimetoka Kalesi Rum Beyi’nin kızı Melek Hatundu. Melek Hatun sonradan Müslüman olmuştur.

Şeyh Bedrettin, babasından dini eğitim-öğretim görerek Kur’an-ı Kerim okumasını öğrendi. Sonra Sımavna’dan başlayarak çeşitli hocalardan Sünni inanca uygun olarak eğitim gördü. Daha sonra Edirne’de Mevlana Yusuf adlı bilginden sarf, nahiv(gramer), Şahidi adlı hocadan tefsir dersleri aldı. 20 yaşında Bursa’ya giden Şeyh Bedreddin, kazaskerin oğlu Musa Çelebi’ye konuk oldu ve onunla birlikte kazaskerden dersler aldı. Bir yıl sonra ise Konya’ya giderek Mevlana Feyzullah adlı bir bilginden astronomi ve astroloji dersleri aldı. Sonra Kudus’e gitti ve İbn Aklan’ın derslerini takip etti, Oradan da Suriye ve Mısır’a gitti. Kahire’de Seyyid Şerif Mübarek Malik’in derslerini izledi. Kahire’de bilim adamlarından ilahiyat, felsefe ve mantık dersleri aldı. Şeyh Bedreddin saygın bir bilim adamı oldu. Bu arada Kahire’de ünlü mutasavvıf Hüseyin Ahlati’den tasavvuf dersleri aldı.

Şeyh Bedreddin, daha sonra Şeyhi’nin emriyle Tebriz’e giderek Timur’un huzurunda diğer bilim adamlarıyla yaptığı tartışmalarda büyük bir ün kazandı. Bunun üzerine Kahire’ye döndüğünde Memluk Sultanı Berkuk’un oğlu Ferec’a hoca olarak atandı. 1397 yılında Şeyh Hüseyin Ahlati’nin ölümü ve onun vasiyeti üzerine Tekke’nin şeyhi oldu. 1403 yılında Anadolu’ya dönmek için ailesi ile birlikte Kahire’den ayrıldı. 1402 yılında vuku bulan Ankara Savaşında Yıldırım Beyazıt Timur’a yenilerek esir düşmüştü. Beyazıt’ın oğulları arasında taht kavgaları başlamış ve tam 11 yıl sürmüştü.

Şeyh Bedreddin Anadolu’ya geldiği zaman Yıldırım Beyazıt’ın oğulları arasında taht kavgası bütün şiddetiyle sürüyordu. Önce Karaman, Germiyan, Aydın gibi Alevilerin bulundukları yerleri dolaşarak düşüncelerini yayan Şeyh Bedreddin, Kütahya yoluyla seyahat ederken Domoniç dağlarında Torlaklarla karşılaşır. Onlara yapılan görüşmeler sonunda Torlaklar Bedreddin’i şeyh olarak benimserler. Bedrettin hareketinin diğer ileri gelenleri Torlak Kemal bunlar arasındadır. Şeyh Bedrettin bir yıl boyunca Batı Anadolu’da bulundu ve daha sonra Edirne’ye geçerek henüz hayatta olan anne ve babasını ziyaret edip bir süre onlarla kaldı. Şeyh Bedreddin o sırada Edirne’de Musa Çelebi ile karşılaştı. Musa Çelebi, Şeyh Bedreddin’in zeka ve bilgisine hayran kalmış ve onu kazaskerlik makamına getirmiştir.Ayrıca Bedrettin, kazasker olarak görevlendirildiği zaman kendi inançlarına yakın kimseleri yetkili makamlara tayin ettiği gibi bunları dirlik sahibi yaparak taraftarlarını artırdı ve onların sosyal ve ekonomik bakımdan güçlenmelerini sağladı.

Taht kavgalarının son evresinde Mehmet Çelebi, Musa Çelebi’yi yendikten sonra tahta geçti ve Musa Çelebi taraftarlarının çoğunu idam ettirdi, ancak devlete hizmetlerinden dolayı Muhaloğlu Mehmet Bey affedildi, Şeyh Bedreddin’i ayda 1000 akçe maaşla “dinsel bilim ve gerçekleri yaymak ve isteyenleri aydınlatmak” göreviyle İznik’te ikamete mecbur etti.

Fakat Şeyh Bedreddin bu durumu kabullenmeyerek siyasi teşkilatlanmayı sağlamak amacıyla harekete geçti. Börklüce Mustafa’yı Aydın ve civarında propaganda faaliyetleri için görevlendirdi. Börklüce Aydın ve Karaburun’da binlerce sempatizan toplamayı başardı. Ancak onun bu faaliyetlerinden dolayı kendisinin sorumlu tutulacağından kaygılanan ve bu gelişmelerin isyan hareketi başlatma imkanı hazırladığını düşünen Şeyh Bedreddin göz hapsinde olmasına rağmen 1416 yılında İznik’ten kaçmayı başarmış, Kastamonu’ya giderek İsfendiyar Bey’e sığınmıştır. Sinop Limanı’ndan bir gemiyle Rumeli’ye geçmiştir. Önce Zağra, oradan Silistre, Dobruca ve Deliorman’a gitmiş ve buraya yerleşmiştir. Burada taraftarları hızlı bir şekilde artmıştır. Bu üç isyancının başarılarından endişelenen Sultan Mehmed, Şeyh’in üzerine büyük bir kuvvet göndermiştir. Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal bozguna uğratılmış, şeyin adamları dağıtılarak, şeyh esir alınmıştır. Padişah’ın emriyle bir heyet kurularak şeyh yargılanmış ve idamına karar vermiştir. Bu fetva üzerine Şeyh Bedreddin 1420’de Serez’de idam edilmiş ve burada defnedilmiştir.