Para politikası nedir?
Ülkelerin siyasi otoriteleri tarafından stratejik çıkarlar doğrultusunda belirlenen para politikaları, ülkede geçerli olan para birimi üzerinden yürütülür. Merkez bankaları tarafından denetlenen para politikaları, kağıt para üzerinden yürütülen işlemlerin genelini kapsar. Ancak bu aşamada unutulmaması gerekir ki, banknot olarak tanımlanan kağıt paralar IMF(Uluslararası Para Fonu) üyesi ülkelerde altına dayalı olarak basılmayan para birimleridir. IMF öncesi geçmiş dönemlerde ya da günümüzde IMF’ye üye olmayan bazı ülkelerde kağıt para hala ülkenin altın rezervlerine dayalı olarak basılmaktadır. Bir ülke kendine ait bir para birimi olduğunu ilan ettiğinde kağıdın paraya dönüştürülmesi için belirli şartların oluşturulması gerekmekte ve bu şartların belirli taahhütler çerçevesinde yerine getirilmesi de para politikasını alakadar etmektedir.
Günümüzün borca dayalı kapital para sisteminde önemi giderek daha da artan merkez bankaları, para basımına dair geçmiş yıllarda uygulanan taahhüt sistemini kullanmamaktadır. Paranın basılabilmesi için sabit değerli bir metal ile değerlendirilmesi, günümüzde paranın geri ödenmesine dair taahhüt verilmesine dönüşmüştür. Ülkelerin para politikalarını uygulayan merkez bankaları, “ödeme taahhüdü” denen bu esasa dayalı olarak kağıdı paraya dönüştürmektedir. Basılan para biriminin aynı para cinsinden geri ödenmesini taahhüt eden hükümet, böylece paranın basılma şartını yerine getirmektedir. Varlık ve yükümlülükler açısından incelendiğinde ülkelerin para politikaları merkez bankalarının denetimi aracılığı ile yürütülür.
Hükümetlerin para politikalarının denetçisi olan merkez bankalarının ilk sorumluluğu, piyasa genelinde işlemde olan paranın bizzat kendisidir. Merkez bankaları paraya dair bu yükümlülüklerinin kaynağı, varlıklarına dayanan birikimdir. Dolayı ile ülkelerin para politikalarının denetçisi olan merkez bankalarının para üzerindeki yükümlülükleri, doğrudan sahip oldukları varlıklardan kaynaklanmaktadır. Ancak varlığa dayanan bu esas yine bankacılık sisteminin kendi içinde geliştirdiği bazı mekaniklerle yok sayılabilir; Amerikan Federal Rezerv Bankası(FED). Uluslararası para politikalarını belirleyen ve günümüzün en önemli finansal kaynaklarından biri olarak tanımlanan FED, merkez bankalarının paraya dair yükümlülükleri ile ilgili hükümlerin dışında bir kurumdur. Zira FED herhangi bir varlık göstermeden sınırsız olarak kağıt para basma hakkına sahiptir.
Para politikalarının önemli ayaklarından biri de, “para kurulları” tarafından belirlenen yabancı para yönetim politikalarıdır. Para politikalarının denetçisi olan merkez bankaları para kurulunun belirlediği esaslara göre yabancı bir ülkenin parasını kendi çıkarları doğrultusunda kullanabilir. Günümüzün modern para politikalarında önemli bir yere sahip olan bu yabancı ülke parası sistematiği, ülkelerin gelirlerinde önemli bir paya sahiptir. Kağıt paranın geçerli olduğu tüm ülkelerde uygulanan para politikaları, önceden belirlenen “faiz oranları hedeflerine” ulaşmak için kullanılır.
Rahnansaika