Kıdem tazminatı nedir, 2014 yılında nasıl hesaplanır?
Kıdem tazminatı içinde bulunduğumuz 2014 yılı brüt ücreti üzerinden hesaplanır. Kıdem tazminatı işçinin kendi isteğinin dışında çeşitli nedenlerle işten ayrılması halinde, iş kanunun öngördüğü şekilde işveren tarafından ödenmesi gerekli olan tazminattır. Bu tazminat işçinin işten ayrıldığı tarihte aldığı brüt maaş üzerinden hesaplanır. Bu tazminat 1475 sayılı kanunun 14. maddesinde belirtilen şartlarla ödenir.
Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için gerekli olan koşullar nelerdir?
- İşçinin aynı işverene bağlı olarak aynı işyerlerinde ya da farklı işyerinde en az bir yıl süreyle çalışmış olması halinde ödenir.
- İşçinin işvereni tarafından ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık nedeniyle işten çıkarılmamış olması halinde ödenir.
- İşçinin işyerinden askerlik görevini yapmak için ayrılması halinde ödenir.
- İşçinin emeklilik hakkını elde etmesi veya emekli olabilmek için sigortalılık süresini ve prim gününü doldurmuş olması durumunda ödenir.
- Kadın işçilerin evlenmesi halinde, bir yıl içinde işten ayrılmış olması durumunda ödenir.
- İşçinin ölümüyle iş akdinin feshedilmesi durumunda ödenir.
- İşverenin iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı davranması nedeniyle işten ayrılmış olan işçiye ödenir.
Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
İşçinin belli bir zamana bağlı olarak ücret alması halinde: İşçiye ödenmesi gereken tazminat çalıştığı her yıl için, son almış olduğu 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplanır. Önce işçinin çalışma süresine bakılır. Çalışmış olduğu yıl sayısı ve son ayda aldığı brüt ücret çarpılır. Ardından çalışma süresinin yıldan kalan ayları güne çevrilip, son alınan yıllık brüt ücret 365’e bölünüp günlük ücret belirlenir. Bulunan günlük ücretle, yıldan kalan günler çarpılıp, çıkan rakam önceden hesaplanmış rakamla toplanıp tazminat hesaplanmış olur.
İşçinin götürü veya parça başı ücret alması halinde: İşçinin son almış olduğu brüt ücret, son bir yıl içinde aldığı bütün ücretler toplanarak bulunur. Ardından aynı yıl içinde çalıştığı günler toplanır. İşçinin son yıl içinde zam almış olması durumunda, zammın alındığı tarihle işten ayrıldığı tarih arasındaki brüt ücreti, bu sürede çalışılan gün sayısına bölünüp, günlük ücreti hesaplanır.
Brüt ücretin hesaplanmasında dikkat edilecek konular nedir?
İşçiye aldığı aylık ücret dışında ek ödemeler yapılıyorsa;
- Yapılan ödemeler iş sözleşmesinden ya da kanundan kaynaklanmalıdır.
- Bunların sürekli olarak ödenmesi gerekmektedir.
- Verilenin parayla ölçülmesi ya da para olması gerekir.
Verilen ek ödemelerin yıllık toplamı alınarak, bu rakam 365’e bölünüp 30 ile çarpılması gerekir. Böylece bulunan rakam aylık ücrete ilave edilir.
Aylık brüt ücrete ilave edilebilecek ek ücretler nedir?
- İşçinin devamlı aldığı ikramiyeler
- İşçiye verilen yemek yardımları
- Sosyal yardım amacıyla yapılan yardımlar
- İşçinin devamlı olarak almış olduğu primler
- Kasa tazminatları
Kıdem tazminatının önemli detayları nedir?
- Bir işyerinde kıdem tazminatı alacak kadar süre çalışan ancak kendi isteği ile ayrılmış işçilerin kıdem tazminatı hakları yoktur. Ancak bir süre sonra aynı işyerinde işe başlayıp, bir yıldan daha az çalışılır ve işveren tarafından bir yıldan önce işten çıkarılan işçiler tazminat almaya hak kazanır. Bu durumda önceki çalışması dikkate alınır ve bir yılı doldurduğu kabul edilir. Son çalışmasındaki süre kadar tazminat hesabı yapılır ve işveren tarafından ödenir. Önceki çalışmalar tazminat hesabı yapılırken dikkate alınmaz. Kanunda hak edilmemiş olan tazminatın, işverenin rızasıyla bile ödenmesi yasaktır.
- Kıdem tazminatının her yıl belirlenen üst sınırı vardır.
- İş kanununa göre çalışmayan işçilerin tazminat hakları bulunmamaktadır. İş kanunu kapsamına girmeyen işler; deniz ve hava taşıma işlerinde çalışma, 50 kişiden az işçinin çalıştığı Tarım ve Orman işlerinde çalışma, aile ekonomisi içinde kalan tarımla alakalı işyerinde çalışma, evde aile bireyleri ve üçüncü dereceye kadar akrabaların çalıştığı işlerde çalışma, 507 sayılı esnaf sanatkarlar kanunu 2. Maddesine göre, 3 kişinin çalıştığı işyerlerinde çalışma, ev hizmetlerinde çalışma, sporcular, çıraklar ve rehabilite edilmiş olan kişilerin tazminat hakkı bulunmaz.
- İş şartlarının tek taraflı işveren tarafından değiştirilmesi halinde, işçinin çalışmak istememesi durumunda 6 iş gününde iş akdi işçi tarafından feshedilebilir. Bu durumda tazminata hak kazanılır.
- İşçi çalışma günlerinin sosyal güvenlik kurumuna eksik bildirilmesi halinde, iş akdini feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanabilir.
- Mevsimlik çalışanların sonraki dönemde çağırılmaması durumunda, önceden çalıştığı dönemlerin tazminatı ödenmelidir.
- İşçinin grevlerde geçireceği süreler tazminat hesabı yapılırken dikkate alınmaz.
- Kıdem tazminatından sadece damga vergisi kesintisi yapılır. Başka kesintilere tabi olmaz.
Kıdem tazminatı örnek hesaplama
Çalıştığı işyerinden 31.01.2014 tarihinde işten çıkarılan işçi asgari ücret üstünden maaş almaktadır. Asgari ücret 01.01.2014 ve 30.06.2014 tarihleri arasında bekar ve çocuksuz olan işçiler için brüt 1071,00 TL belirlendiğinden, tazminat hesaplanmasında bu değer dikkate alınacaktır. İşçi bu işyerine 01.01.2010 tarihinde girmiştir. Bu durumda alacağı tazminat şu şekilde hesaplanır.
- Tazminat hesabında dikkate alınacak brüt ücret 1071,00 TL
- İşçiye ödenen aylık yemek bedeli 330,00 TL
- İşçinin toplam çalışma süresi 4 yıl 1 ay
- Tazminat hesabında dikkate alınacak olan toplam tutar 1401,00 TL
- Hesaplanmış olan tazminat tutarı 5720,75 TL
- Hesaplanan tazminattan kesilecek olan damga vergisi tutarı 43,42 TL
- İşçiye ödenmesi gereken kıdem tazminatı tutarı 5677,33 TL