Hava olayları nedir?
Dünyamızın diğer gezegenlerden en önemli farkı hava olaylarının yaşanmasıdır. Bu farklı hava olaylarının görülmesi ve canlı yaşamına imkan sunan atmosferinin var olması son derece önemlidir. Atmosfer’in % 21 Oksijen – %78 Azot – % 1 su buharı, karbondioksit ve diğer gazlardan oluşmaktadır. Su buharı daha çok hava olaylarının meydana gelmesi için, karbondioksit ise fotosentez olayının meydana gelmesi için gereklidir. Adı geçen gazların oranı zaman içerisinde değişebilir. Hava olayları yeryüzünde toprak oluşumu ve türlerini, bitki türlerini, hayvan türleri dağılımının oranını, denizlerin tuzluluk oranını vb. oluşumları etkiler.
Belli bir alanın üstündeki havanın normal olduğundan daha fazla sıkışması ile meydana getirdiği basınç, yüksek hava basıncı olarak adlandırılmaktadır. Bunun tam tersi olarak havanın normal durumdan daha seyrek olması halinde yaptığı basınç; ise alçak hava basıncı olarak adlandırılmaktadır. Atmosferde var olan alçak ve yüksek basınç alanları sıcaklık farklılıklarından dolayı ortaya çıkar. Bu esnada ısınan hava yükselir ve o sırada havayı oluşturan tanecikler daha soğuk alanlara doğru giderek birikir. Eğer bir bölgede yüksek basınç bulunuyorsa buradaki hava çevresindeki alçak basınç alanlarına doğru hareket eder. Bu şekilde, havanın yer değiştirmesiyle oluşan hareketi yani rüzgarı yüzümüzde hissederiz.
Bildiğimiz önemli hava olayları şunlardır:
1- Yağmur
Bulutlarda var olan su buharı bir araya gelerek su damlacıklarını meydana getirir. Bu durumda yoğunlaşan su buharı yeryüzüne yağmur olarak düşer
2- Rüzgar
Atmosferde mevcut olan hava ağırlığı sebebi ile Dünya üzerine basınç uygular. Fakat atmosfer basıncı Dünya üzerindeki her noktada aynı hissedilmez. Bazı yerde alçak, bazı yerlerde yüksektir.Dünya yüzeyinde yükseldiği zaman atmosfer basıncı azalır. Bu basınç farkı rüzgârların oluşmasına neden olur.
3- Hortum
Bazı rüzgârlar belirli bir yönde kuvvetli bir şekilde eserken bazıları ise kendi ekseni etrafında döner. Sıcak hava alanlarında hızlı bir şekilde kendi ekseni etrafında dönen rüzgârların en küçüğüne şeytan kulesi, ortancasına hortum, en büyüğüne kasırga denir.
Hortumun oluşması için atmosferin yüksek bölümlerine kadar çıkabilecek, aşağıda sıcak ve nemli hava ile yukarıda ise soğuk ve kuru havanın bulunması gerekir. Dar bir bölgede sıcak hava ile soğuk hava birden bire yer değiştirir ve hortum oluşur. Hortumun ucunun yere değmeye başlamasıyla beraber rastladığı her şeyi içine çekmeye başlar. Bu durumda çok şiddetli biçimde dönen, su, toz ve diğer yabancı maddelerden meydana gelen siyah renge yakın koyu renkli bir sütun halini alır. Ülkemizde hortumlar çok nadiren görülür. Çoğu hortum olayı yarım saatten fazla sürmez, hatta bazıları sadece birkaç dakika sürer.
4- Kar
Soğuk havanın etkisiyle karşı karşıya gelen su buharı buz kristalleri haline dönüşür. Buz kristalleri bir araya gelerek kar tanelerini meydana getirir. Bu aşamadan sonra kar taneleri yeryüzüne düşer.
5- Sis
Atmosferin yeryüzüne çok yakın bölümündeki su buharının yoğunlaşması ile meydana gelen buluta sis adı verilir. Sis soğuk olan yeryüzünün tam üzerindeki havada mevcut olan su buharının yoğuşmasıyla oluşur.
6- Sıcaklık
Sıcaklıkta bir hava olayı olarak değerlendirilebilir.
7- Kırağı
8- Ortam sıcaklığının 0 ºC’nin altında olması ile su buharı sıvı hale geçmeden yeryüzündeki cisimler üzerinde donar. Böylece kırağı meydana gelir.
9- Fırtına
Rüzgardan daha etkili olan bir hava olayıdır. Rüzgarın daha hızlı esmesi sonucu meydana gelir.
10- Dolu
Su buharı bulutlardan yeryüzüne inerken soğuk havayla karşılaşınca bulutun üst katmanına sürüklenir katılaşır ve bir araya gelerek buz toplarını yani doluyu oluşturur.
11- Çiğ
Sesler nedeni ile dağdan aşağıya doğru kayan büyük kar kütleleridir. Üst üste kar kütlelerinin birbirine tam yapışmaması ve altlarının boş olması durumunda meydana gelir.
12- Çiy
Gece havanın serinlemesi ve ortam sıcaklığının düşmesiyle birlikte havadaki su buharı yoğunlaşarak toprağın, ağaç dallarının ve yaprakların üzerinde çiy adı verilen su damlacıkları halinde toplanır.