Çizgi filmlerin çocuklar üzerindeki olumsuz etkileri nelerdir?

Hayal ile gerçeği ayırt edecek durumda olmayan genel olarak gördüklerinin etkisiyle kendilerince bir dünya kuran 0-6 yaş grubundaki çocukların, hem benlik oluşumu hem kişiliklerinin gelişimi ve hem de kültürleşme gibi bireysel gelişim süreçlerinde çizgi filmler önemli bir rol oynamaktadır. Günde ortalama dört saat boyunca televizyon karşısında kalan çocukların kültürel etkileşim konusunda çizgi filmlerdeki davranış şekillerini, düşünce tarzlarını ve model olabilecek kişilerin genel özelliklerini benimsemesi gibi bir durum ortaya çıkmaktadır.

Çizgi filmler, bir yandan çocukları eğlendirirken bir yandan da hayal dünyalarını da genişletmekte; onların dünyalarında “rahatlatma” rolü kadar “öğretme” rolünü de üstlenmektedirler. Ancak bütün bu olumlu etkiler belli hususlar göze alınmazsa olumsuza çevrilebilir ve çocuğu istenilmeyen bir şekilde etkileyebilir. Yapılan araştırmalar çocukların 18 aylıktan başlayarak televizyondan gelen uyaranlara karşı kısa süreli de olsa ilgi gösterdiğini ancak “izleyici” olarak adlandırmalarının 2,5 yaşlarından sonra olduğunu göstermektedir.
Çocuklar iki buçuk yaşından itibaren gördükleri olay ve davranışları taklit etme yetisine sahip olurlar. Bu yaş çocuklarının ilgisinin hızlı efektlerle değişen sahnelere sahip olan çizgi filmler bilinmektedir. 3–6 yaş arası çocuklar televizyon ve dolayısıyla çizgi film izlerken artık “anlam” arayışı içinde olduklarını ortaya çıkartmaktadırlar. İzlediklerine anlam yüklemektedirler. 6–11 yaş grubu çocuklarda dikkat, odaklanma ve süreç takiplerini sağlayan bilişsel fonksiyonlar oluşmaya başlamıştır. Bu da izlenecek çizgi film içeriğini, o içerikle ilgili olan çocukların duygulanımlarını ve bu duygulanımların hayatlarında davranışa dönüşmesini görmek mümkündür. 12–17 yaş aralığında muhakeme yetileri gelişmeye başlayan çocuklar program içeriklerinden daha az olumlu veya olumsuz etkilenmektedirler.

Son dönemde yapılan tüm araştırmalar medyanın çocuklar üzerindeki olumsuz etkileri üzerinde yoğunlaşmıştır. Bilhassa şiddet ve cinsellik konuları bu anlamda en fazla incelenen konular arasında bulunmaktadır.
Hemen hemen hepimiz çocukların şiddet içeren filmleri veya diğer programları izlememesi gerektiğini biliyoruz ama aynı hassasiyeti “masum” çizgi filmler konusunda göstermemekteyiz. Şu an yayında olan şiddet içerikli gibi görünmese de çocuklar üzerinde olumsuz etkisi bulunan bir çok çizgi film bulunmaktadır.
Çocuğun şiddet içerikli filmlerde gördüğü karakterler trajik sonuçlara neden olabilmektedir. Araştırmalar göstermiştir ki, ebeveynlerin medyadaki şiddete karşı takındıkları tutumlar, şiddetin çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerini hafifletebilmektedir.

Çizgi filmlerin çocukları şu şekilde olumsuz olarak etkileyebilirler:
1)Şiddete yöneltme: Şiddet içerikli çizgi filmleri izleyen çocukların akranlarına göre daha fazla kavga ettikleri, daha gergin ve agresif oldukları görülmektedir. Bu çocukların ebeveyn, ve büyükleri ile olan ilişkilerinde daha çok gergin, sabırsız ve asileştikleri gözlemlenmiştir. Şiddet içeren çizgi filmlerin bu programları izleyen çocuklar başkalarının acı ve üzüntülerine daha az hassas olması, gerçek hayatta çevrelerindeki şiddet unsurlarından gerektiği kadar hatta hiç rahatsız olmamaları, çevrelerine karşı agresif ve şiddet dolu davranışlarda bulunmada diğerlerine göre daha yatkın oldukları görülmektedir.

2)Bilişsel fonksiyonları köreltme: Yapılan araştırmalar günde 3 –4 saat çizgi film izleyen çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite rahatsızlığının ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir.

3)Gerçeklikten kopma: Çizgi film karakterlerinin çocuğun dünyasına bir süre sonra yerleşmeye başlayacakları ve çocuğu gerçeklikten koparıp ciddi adaptasyon sorununa nende olacağı araştırma sonuçlarından anlaşılmaktadır. Fazla çizgi film izleyen çocuklar sosyal ilişki kurmada zorlanmakta ve yalnızlığı tercih etmektedir.
4)Güvenli davranış azalması ve risk artışı: Bilhassa 12 yaş öncesinde ve muhakeme yeteneği henüz gelişmemiş çocuklar gerçek ile hayal ürünü arasındaki ayrımı yapmakta zorlanmakta ve ciddi güvenlik sorunları ortaya çıkmaktadır. Süperman gibi uçmaya çalışmaları karşılaşılabilecek durumlardan biridir. Çizgi filmlerin içeriğindeki uçma, kaçma davranışlarının gerçek hayatta da olabileceğini düşünüp bunları deneyebilirler. Bu da istenmedik sonuçlar doğurabilir.