CHP nasıl kuruldu?
Türkiye tüm dünya milletlerine örnek olacak büyük bir kurtuluş mücadelesinden sonra kurulmuş olan model bir devlettir. 23 Nisan 1920 yılında TBMM resmi olarak açılmıştır. Ancak rejimin belirlenmesi 29 Ekim 1923 yılında olmuştur. İlk meclis açıldığında vatanı kurtarmak için mücadele eden komutanlarımız mecliste bulunuyordu. Mustafa Kemal Atatürk demokrasini bir gereği olarak parti kurmanın gerekliliğinin farkında idi. “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti”, “Halk Fırkası”na dönüştürülmüş ve Mustafa Kemal Atatürk, 9 Eylül 1923’te İçişleri Bakanlığı’na başvurarak, “Halk Fırkası”nın kuruluşunu bildirmiştir. Nitekim 9 Eylül 1923 yılında “Halk Fırkası” adıyla bir parti kurulmuştur. 1924 yılında bu parti “Cumhuriyet Halk Fırkası”, 1935 yılında ise “Cumhuriyet Halk Partisi” adını almıştır.
Ülkenin içinde bulunduğu durumdan dolayı ikinci bir parti kurmak çok zordu. Buna rağmen Mustafa kemal Atatürk buna ortam hazırlayarak Önce Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın ve daha sonra Serbest Cumhuriyet halk fırkasının kurulmasını sağladı. Ancak bu partiler kısa bir süre sonra kapatılmak zorunda kaldı.
CHP “Cumhuriyetçilik”, “Halkçılık”, “Milliyetçilik” ve “Laiklik” ilkelerini 1927 yılında partinin dört temel ilkesi olarak belirlemiştir. Bu ilkelere 1935 yılında “Devletçilik” ve “Devrimcilik” ilkeleri de eklenmiştir. Nu altı ok partini ambleminde kullanılmaya başlanmıştır. CHP, bayrak olarak kabul ettiği altı oklu bayrağı 1933 yılından itibaren kullanılmaya başlamıştır. CHF Bayrak Talimatı’nda bayrağın nasıl kullanılacağı ve şekli açıklanmıştır. Altı oklu olarak tasarlanan bayrağın tasarımı Gazi Eğitim Enstitüsü’nde Resim-İş Bölümü’nde görev yapan İsmail Hakkı Tonguç tarafından yapılmıştır. Altı oklu bayraklar Cumhuriyetin 10. yılı kutlamalarından önce parti örgütlerine gönderilmiştir.
CHP tarafından hazırlanan ilk program 1931 tarihlidir. Ancak, Mustafa Kemal Paşa’nın 8 Nisan 1923 tarihli “Dokuz Umde” olarak bilinen seçim ile ilgili beyannamesi de bir program taslağı olarak kabul edilmektedir.
Bu beyannamede dikkati çeken unsurlar şunlardır:
1- Egemenliğin millete ait olacaktır.
2- Güvenlik sorunu çözülecektir.
3- Adalet sistemi düzenlenecektir.
4- Askerlik kısaltılacaktır.
5- Savaşta harap olan ülke yeniden inşa edilecektir.
6- Ekonomik ve sosyal alanda halk yararına politikalar uygulanacaktır.
CHP, Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde ulusal bağımsızlığı kazandıran, Cumhuriyeti kurmuş olan, saltanatı kaldıran, hilafete son verip ve ulusal birliği sağlamış olan kurucu nitelikte bir partidir. CHP eğitim ve hukuksal alanda bir çok inkılaba öncülük etmiş ve toplumun çağdaş temellere oturmasını sağlamış bir partidir. Çok partili hayata geçiş denemelerine çok destek vermiştir. Her zaman için siyasi rekabetin yanında olmuştur.
Kurtuluş savaşının kazanılmasından başlayarak partiyi oluşturan kadroların katkıda bulunduğu inkılaplar şunlardır:
1- Saltanatın kaldırılması (1922)
2- Cumhuriyetin ilanı, İzmir İktisat Kongresi, Ankara’nın Başkent Yapılması (1923)
3- Halifeliğin kaldırılışı, Öğretim Birliği, Medreselerin Kapatılması, Diyanet İşleri Başkanlığının Kurulması, Şer’iye ve Evkaf Vekaleti’nin Kaldırılması (1924)
4- Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması, Aşar Vergisinin Kaldırılması, Şapka Kanunu, Ankara Hukuk Mektebi’nin Kurulması, Miladi Takvim’in Kabulü (1925)
5- Medeni Kanun, Borçlar Kanunu, Ceza Kanunu (1926)
6- Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu (1927)
7- Yeni Harflerin Kabulü, Millet Mekteplerinin Açılışı, “Devletin Dini İslam’dır” Maddesinin Anayasa’dan Çıkarılması, Uluslararası Rakamların Kabulü (1928)
8- Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu (1929)
Bunlarla birlikte • 1930’lu yıllarda her alanda yapılan devrimlerin yerleşmesi açısından iki önemli adım atılmıştır. Türk Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumu, Halkevleri, Halkodaları, Köy Eğitmen Teşkilatı, Köy Enstitüleri’nin kurulması, sanayi kuruluşlarının kurulması, özel şirketlerin kurulması vs adımlar atılmıştır.
1950 yılında CHP muhalefet partisi olmuştur. Ve varlığını günümüze kadar sürdürmüştür.