B12 vitamin eksikliği neden kaynaklanır?
B12 vitamini suda çözülme özelliği olan bir vitamindir. Suda çözülebilen vitaminler vücut tarafından kullandıktan sonra idrar yoluyla dışarı atılır. Diğer B vitaminleri gibi B12 vitamini de metabolizmamız için çok önemli olan vitaminlerden biridir. Kırmızı kan hücrelerinin oluşumunu ve merkezi sinir sisteminin sağlıklı bir şekilde işlemesini sağlar.
Vücudumuzda kırmızı kan hücresi oluştukça kendimizi daha zinde ve enerjik hissederiz. Beyin, sindirim, cilt , tırnak ve saç sağlığı için B12 vitamini son derece önemlidir. B12 vitamini (kobalamin), hayvansal gıdalarda ve özellikle kırmızı ette bulunur. Yiyecekle alınan kobalamin proteine bağlıdır, midede asit ve pepsinle proteinden ayrılır, tükürük ve gastrik sekresyonlardaki haptokorrine bağlanır. Haptokorrin- kobalamin kompleksindeki kobalamin pankreatik proteazlar ile serbest olur. Proksimal ileumda, mideden salgılanmakta olan intrinsik faktörlere bağlanır. Kobalamin-intrinsik faktör kompleksi ileum mukoza hücreleri üzerindeki CUBAM (cubilin+amnionless) reseptörlerine bağlanıp hücre içine alınır. Portal dolaşıma salındığı zaman transkobalamine bağlanır. Dokularda, çeşitli kimyasal reaksiyonlar için gerekli olan adenozilkobalamin ve metilkobalamine dönüştürülür.
B12 eksikliğinin belirlenmesi için muayene ve kan testi gerekmektedir. Çünkü B12 eksikliği belirtileri, başka rahatsızlıklarda görülebilen çeşitli belirtilerdir. Uzman doktor B12 eksikliğini hemen teşhis edip şikayetlerin ve belirtilerin son bulmasını sağlayabilmektedir. B12 vitamini vücut tarafından üretilebilen bir vitamin değildir. Ancak doğal olarak hayvansal gıdalarda bulunur. Bitkisel gıdalarda doğal şekilde B12 vitamini bulunmaz. Yani yeşillikler, sebzeler ve meyveler B12 vitaminin içermemektedir. Hayvansal gıdaları yeteri kadar tüketmeyenlerde B12 eksikliği görülebilmektedir.
B12 içeren başlıca gıdalar şunlardır: Sakatat (ciğer vb, balık ve deniz ürünleri (karides, ahtapot, istiridye, ton balığı, somon vb), kırmızı et, kümes hayvanları, yumurta, süt ve diğer süt ürünleri, B12 ile güçlendirilmiş bazı kahvaltı gevrekleri.
B12 vitamini yeteri kadar alınmıyorsa veya gıda yoluyla alınan B12 vücut tarafından çeşitli nedenlerden dolayı kullanılamıyor ya da emilemiyorsa ortaya B12 vitamini eksikliği çıkar. 50 yaşından sonra kişiler için B12 vitamininin vücut tarafından emilmesi zorlaşmaktadır. Zayıflama amaçlı mide-bağırsak ameliyatı olan kişielrde B12 emilmesi daha da zorlaşabilir ve B12 eksikliği görülebilir. Çeşitli mide-bağırsak hastalıkları olan kişilerde vücut B12 vitamini gerektiği gibi emilemeyebilir. B12 vitamininin vücut tarafından emilebilmesi için aside gereksinimi vardır. Dolayısıyla midenin asit üretimini azaltan ilaçlar B12 eksikliğine neden olmaktadır. Alkol alışkanlığı bulunan ve aşırı alkol kullanan kişilerde B12 vitamin eksikliği baş göstermektedir. Yetersiz beslenen küçük çocuklarda ya da hamilelerde B12 eksikliği görülebilen bir sorundur.
B12 vitamini eksikliği temel nedenlerini şöyle özetleyebiliriz:
1- Diyetle yetersiz alım
2- Vejeterjan diyet, kötü sosyoekonomik koşullar, malnütrisyon, kötü kontrol edilen fenilketonüri
3- Gebelik döneminde kobalamin eksikliği veya pernisiyöz anemi sonucu anne sütünde düzeyin düşmesi
4- Kobalamin emiliminde bozukluk
5- İntrinsik faktör (İF) eksikliği
6- Gastrik mukozal hastalıklar
B12 vitamin eksikliğinde görülen belirtiler pek çok rahatsızlıkta da görülebildiğinden dolayı bu belirtilerin vitamin eksikliğinden kaynaklandığını anlamak hemen mümkün olmayabilir. İyi bir uzman fiziksel muayene sonucunda B12 vitamin eksikliğini kolaylıkla teşhis edebilir ancak teşhisi doğrulamak için kan testi yapması gerekmektedir. B12 eksikliğinin derecesine göre belirtiler hafif ya da şiddetli şekilde ortaya çıkabilmektedir.
B12 vitamin eksikliğine işaret eden belirtileri şunlardır:
1- Kansızlık (B12 eksikliğine bağlı)
2- Denge kaybı vb nedenlerle yürümekte zorlanma
3- Dilin şişmesi, iltihaplanması
4- Cildin sararması veya solması
5- Kol ve bacaklarda uyuşma ve karıncalanma
6- Halsizlik, güçsüzlük
7- Depresyon
8- Unutkanlık, hafıza kaybı, dikkat dağınıklığı
9- Paranoya ve halüsinasyon görme
10- Nefes darlığı
11- Tat alamama
12- Görme bozukluğu
13- İshal ya da kabızlık