Dişbudak ağacının özellikleri nelerdir?
Dişbudak, ikiçenekliler sınıfının zeytingiller familyasından, büyük çoğunluğu kuzey yarım kürenin ılıman bölgelerinde yayılmış olan ve 65 türü bulunan, kışın yapraklarını döken ağaç veya ağaççık halinde bir bitkidir. Genel olarak sulak ya da derin toprağa sahip olan yerlerde yetişmektedirler. Yaprak döken ya da bazen her dem yeşil ağaç ya da çalı şeklinde olabilirler.
Dişbudak yaprakları, tek, tüysü, sivri uçlu, oval, kenarları dişlidir. Çiçekleri bir veya iki eşeyli kırmızı ve beyaz renkte salkım gibidir. Meyvesi ufak kanatlı fındıksı, 2-3 cm boya sahiptir. Kabuğu kül renginde gri lekeli ve son derece pürüzsüzdür. Nemli toprakları seven bir bitkidir. Gövde dik, karşılıklı dallı, kerestesi açık renkli ve oldukça parlaktır. 300 yıl kadar yaşayabildikleri bilinmektedir. Mobilya yapımında tercih edilen bir ağaçtır. Bazı türleri önemli orman ağacı, önemli kısmı dekoratif süs bitkisidir.
Avrupa’da oldukça yaygın olan, ülkemizde ise Trakya’da, İzmit, Çankırı, Kastamonu, Samsun, Kahramanmaraş, Toroslarda yetişebilmektedir. 30-40 metreye kadar uzayabilen dolgun ve düzgün gövdeli, 1-1.5 metre çap yapabilen, yuvarlak tepeli, çiçeksiz dişbudak denilen ülkemizdeki türün yaprakları saplı olup karşılıklı dizilmiştir. Genel olarak dişi, erdişi ve erkek çiçekler bir arada, yapraklardan daha önce oluşur. Odunu sarımsı beyaz renkte olan ağaç sert, düz ve dayanıklı liflidir. Esnek bir odun olduğundan dolayı kasnakçılıkta, spor araçları, mobilya, kayak, fıçı vb yapımında kullanılır.
Diğer türü çiçekli dişbudak ise Güney Avrupa’da Rusya’nın batısında ve Türkiye’nin kıyı bölgelerinde Trakya, İzmir, Manisa, Bursa, Kahramanmaraş ve Toroslar yöresinde 8-10 bazen de15 metreye kadar uzayabilmektedir. Yaprakları uzun saplı, karşılıklı dizilmiş olup ovaldir. Çiçekleri beyaz, erdişi ve ilk başta dik duran, daha sonra aşağıya doğru sarkan zengin panikula durumundadır. Gövdenin yaralanmasıyla elde edilen özsuda mannitol, şekerler ve reçine bulunmaktadır.
Sert ağır, sıkı yapılı bir ağaç olan dişbudak kolay işlenir. Ancak zor yarılır. Kuru ortamda oldukça dayanıklıdır. Havanın değişen etkilerinden çabucak bozulur. Böcekler ve mikroorganizmalar tarafından kolaylıkla yıkımlanmaz.
Dişbudak ağacı vücuda kuvvet veren bir ağaçtır. Ateşi düşürücü. romatizma ve nikris ağrılarını hafifleten özellikleri vardır. Anne sütünü arttıran dişbudak aynı zamanda idrar söktürücü, kabızlığı gideren ve vücuttaki zararlı maddelerin uzaklaştırılmasını sağlayan bir ağaçtır.
Dişbudak türleri:
1- Fraxinus micrantha
2- Amerika dişbudağı (Fraxinus americana)
3- Sivri meyveli dişbudak (Fraxinus angustifolia)
4- Tek yapraklı dişbudak (Fraxinus anomala)
5- Fraxinus apertisquamifera
6- Fraxinus attenuata
7- Fraxinus baroniana
8- Meksika dişbudağı (Fraxinus berlandieriana)
9- Kuzey dişbudağı (Fraxinus bungeana)
10- Fraxinus trifoliolata
11- Arizona dişbudağı (Fraxinus velutina)
12- Afgan dişbudağı (Fraxinus xanthoxyloides)
13- Karolina dişbudağı (Fraxinus caroliniana)
14- Fraxinus chiisanensis
15- Çin dişbudağı (Fraxinus chinensis)
16- Fraxinus coriariifolia
17- Fraxinus cuspidata
18- Kaliforniya dişbudağı (Fraxinus dipetala)
19- Fraxinus dubia
20- Adi dişbudak (Fraxinus excelsior)
21- Fraxinus ferruginea
22- Himalaya dişbudağı (Fraxinus floribunda)
23- Fraxinus gooddingii
24- Küçük yapraklı dişbudak (Fraxinus greggi)
25- Formoza dişbudağı (Fraxinus griffithii)
26- Baltık dişbudağı (Fraxinus holotricha)
27- Ağlayan dişbudak (Fraxinus hookeri)
28- Fraxinus hupeiensis
29- Fraxinus insularis
30- Fraxinus lanuginosa
31- Chihuahuan dişbudağı (Fraxinus papillosa)
32- Fraxinus paxiana
33- Oregon dişbudağı (Fraxinus latifolia)
34- Japon dişbudağı (Fraxinus longicuspis)
35- Fraxinus malacophylla
36- Fraxinus platypoda
37- Fraxinus profunda
38- Fraxinus punctata
39- Fraxinus purpusii
40- Tropikal dişbudak (Fraxinus uhdei)
41- Mançurya dişbudağı (Fraxinus mandshurica)
42- Nepal dişbudağı (Fraxinus nepalensis)
43- Kara dişbudak (Fraxinus nigra)
44- Fraxinus odontocalyx
45- Çiçekli dişbudak (Fraxinus ornus)
46- Pallis dişbudağı (Fraxinus pallisiae)
47- Yeşil dişbudak (Fraxinus pennsylvanica)
48- Mavi dişbudak (Fraxinus quadrangulata)
49- Fraxinus raibocarpa
50- Fraxinus rufescens
51- Çin çiçekli dişbudağı (Fraxinus sieboldiana)
52- Fraxinus sinensis
53- Fraxinus sogdiana
54- Fraxinus spaethiana
55- Fraxinus stylosa
56- Teksas dişbudağı (Fraxinus texensis)