Devlet memurlarına verilen disiplin cezaları nelerdir?
Disiplin suçu bir memurun, sadece göreviyle ilgili işlediği bir kusur dolayısıyla verilebilmektedir. Yani, disiplin suçu sadece mesleki açıdan verilen cezalardır. Memurların, görevleri ihlal veya ihmal etmesi, idarenin yürütmesini ve işleyişini bozacağından dolayı, disiplin cezası gerektirir. Bağlı olunan idare, kişinin canını, hayatını, mal varlığını veya hürriyetini bağlayıcı tarzda asla disiplin cezası veremez. İdare, bünyesindeki görevli personeline, her hangi bir uygunsuzlukta sadece maddi ve manevi cezalar verebilir.
Adli ceza ile disiplin cezası birbirinden çok farklıdır. Disiplin cezaları, kurumu korumaya yöneliktir. Fakat adli cezalar toplumu ve toplumsal düzeni korumayı amaçlar. İdari cezalar, kurumun idari mercii ve yetkilileri tarafından verileceği gibi, adli cezaları ise sadece adli makamlar verebilir. Memurun suçu hem adli hem idari cezayı gerekli kılıyorsa, bu durumda ikisi birden verilebilir.
Memura verilecek cezanın sadece kanundan kaynaklanması gerekir. Kanunda yer almayan ve düzenlenmeyen cezalar, asla disiplin cezasını vermeye yetkili makamlar tarafından verilemez. Memura verilebilecek disiplin cezaları, ölçülülük ilkesiyle bağdaşmalıdır. Yani verilecek ceza ile gerçekleşen suçun arasında uygun bir oran olmalıdır.
Devlet memurlarına disiplin cezası olarak sadece; uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması ve devlet memurluğundan çıkartma cezaları verilebilir. Yalnız bu cezaları vermeden önce, memurun savunması alınmalı ve savunma için 1 haftalık bir süre tanınmalıdır. Bu işlem yapılmazsa, verilen cezada yok hükmünde olacaktır.
Uyarma cezası memurun göreviyle ilgili sadece daha dikkat etmesi ve hata yapmamasını belirten bir yazıdır. Uyarmayı gerektiren fiiller; görev saatlerindeki dikkatsiz, özel araç ve gereçleri özensiz muhafaza etmek, görevin eksik veya zamanında yapılmaması, tasarruf tedbirlerine uymamak, kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı giyinmek gibi sebeplerdir.
Kınama cezasını ise, memurun görevi ve davranışları hususunda kusurlu olduğunu yazı ile bildirmesidir. Verilen emirlere itaatsizlik, çalışma düzenini bozmak, devlete ait resmi belge, araç ve gereçleri özel işlerinde kullanmak gibi sebepler, bu cezanın verilmesini sağlar.
Aylıktan kesme, memurun brüt maaşından 1/30–1/8 oranları aralığında kesinti yapılmasıdır. Verilen yalan yanlış beyanlar, izinsiz ve özürsüz işe gelmeme tekrarları, idare içinde dikkatsiz ve özensiz davranışlar, usul ve esasları kasten yerine getirmeme, devlete ait mallardan menfaat sağlama gibi davranışlar, cezayı gerektiren fiiller arasında yer alır.
Kademe ilerlemesinin durdurulması, yapılan suçun ve fiilin ağırlık derecesine göre 1–3 yıl arası kıdeminin yükselmemesi anlamına gelmektedir. Bu cezanın sebepleri, alkollü göreve gelmek yada görev yerinde içki içmek, özürsüz 3-9 gün arası göreve gelmemek, amirine ve çevresindekilere karşı aşağılayıcı veya küçük düşürücü hareketlerde bulunmak, gerçeğe aykırı rapor vermek, mal bildiriminde bulunmamak, gizli bilgileri açıklamak gibi sebeplerdir.
Devlet memurluğundan çıkartma ise, bir yıl içinde özürsüz 20 gün göreve gelmeme, savaş ve olağan üstü durumlarda verilen görevi gerçekleştirmeme, gizlenmesi gereken dosyaları teşhir etme, siyasi partiye girmek, memurluk göreviyle bağdaşmayan her hangi yüz kızartıcı suçları işleme, Atatürk aleyhine işlenen suçlar kanununa aykırı davranma gibi sebeplerden verilir.
Uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarını disiplin amirleri, kademe ilerlemesinin durdurulmasını ise, disiplin kurulu kararından sonra atamaya yetkili amirler tarafından verilir. İl disiplin kurulu kararlarına karşı ise valiler tarafından onanır. Devlet memurluğundan çıkartma kararını ise, amirlerin isteği üzerine sadece yüksek disiplin kurulu verebilir.