Coğrafi keşifler nedir?

Coğrafi Keşifler, 15. yüzyıl ve 16. yüzyıllarda Avrupalılar tarafından yeni ticaret yollarının bulunması amacıyla başlatılmıştır. Bu keşifler neticesinde yeni Okyanusların ve kıtaların bulunması beraberinde birçok ekonomik, sosyal ve siyasal değişmeleri getirmiştir.

Bu keşifler 15.yüzyıldan itibaren bilhassa ekonomik nedenlerden kaynaklanmıştır.İlk keşif denemeleri, Atlantik Okyanusu ve Afrika kıyılarına doğru, 14. yüzyılın başlarında Fransız ve Cenevizli gemiciler tarafından yapılmıştır. Kanarya Adaları ve Azor Adaları bu keşifler neticesinde olmuştur.

Coğrafi keşiflerin temel nedenleri şunlardır:

1- Türkler’in İpek ve Baharat yollarına hakim olmaları
2- Doğu ülkelerinin zenginliği ve Avrupalılar’ın buralara gitmek için yeni yollar aramaları
3- İstanbul’un 1453 yılında fethiyle Doğu Avrupa ticaret yollarının Türklerin kontrolüne geçmesi ve bundan dolayı da Batı Avrupa kıyısında bulunan ülkelerin açık denizlere çıkma ihtiyacı hissetmeleri
4- Doğudan Avrupa’ya gelen malların pahalıya mal olması
5- Hıristiyanlığı yayma düşüncesi
6- Avrupa’da değerli madenlerin yetersizliği
7- Avrupa’da bazı kralların gemicileri desteklemesi

Dünyanın en önemli ticaret yolu olan İpek Yolu, Çin’den başlayarak Hazar Denizi’nde iki kola ayrılıyor, kuzey kolu Kırım limanlarında son bulurken güney kolu Karadeniz kıyılarından İstanbul’a kadar ulaşıyordu. Diğer önemli bir yol olan Baharat Yolu ise Hindistan’dan başlıyor ve kuzeyde Suriye limanlarında, güneyde İskenderiye’de son buluyordu. Bilhassa denizci İtalyan devletleri bu limanlardan aldıkları malları Avrupa’ya satıyorlardı. Bu yolların Osmanlı denetimine girmesi ve bir kaç el değiştiren malların pahalıya mal olması Avrupalıları yeni yollar aramaya yöneltmiştir.

Orta Çağ’da Avrupalıların dünya hakkındaki bilgileri fazla değildi. Avrupalılar, dünyayı tepsi gibi düz olarak düşünüyorlardı. Özellikle Haçlı Seferleri ve daha sonraki ilişkiler ve seyyahların gezi notlarının incelenmesi sonrasında, Avrupalıların dünya hakkındaki bilgileri artmış, boş inançlar yıkılmıştır.Venedikli Marco Polo doğu üzerine Çin’e kadar büyük bir seyahat yaptı. Bu seyahati sırasında yazdığı, “Garibeler Kitabı” adlı eseri, Avrupalılar üzerinde büyük etkiler meydana getirmiştir. Eserde doğunun zenginliklerine geniş yer verilmiştir.

İlk defa Çinliler tarafından icat edilen pusula, Haçlı Seferleri ile Avrupa’ya geçmiştir. Kristof Kolomb’un pusulanın sapma açısını düzeltmesiyle yönlerini kaybetme korkusundan kurtulan Avrupalılar, okyanuslara daha rahat ve korkusuzca açılmaya başladılar. Ayrıca eskiden beri kullanılan kadırgaların geliştirilerek 30 metre uzunluğunda, üç direkli beş yelkenli ve okyanuslara daha dayanıklı Karavel tipi gemilerin yapılması okyanuslara açılmada büyük kolaylıklar sağladı.

Pusulanın geliştirilmesi, gemicilik sanatının ilerlemesi, coğrafya bilgisinin artması keşifleri kolaylaştırmıştır.
Portekizli ünlü denizci Bartelmi Diaz, 1487 yılında “Ümit Burnu”nu keşfetti. 1497 yılında İtalyan asıllı Portekizli bir denizci olan Vasko dö Gama, Hindistan’a ulaşmayı başardı. Böylece Hint ticaret yolu Portekizliler’in eline geçti. İspanyol denizcisi Kristof Kolomb, 1492 yılında Hindistan sandığı Amerika kıtasına ulaştı. Ancak buranın yeni bir kıta olduğunu Portekizli denizci Americo Vespuç çi ispatladı ve bu kıtaya “Amerika” adı verildi.

Macellan ise Dünya’nın yuvarlak olduğunu ispat etmek için sürekli olarak batıya doğru hareket etti. Filipinler’de ölünce bu seyahati yardımcısı Del Kano 1522 yılında bu turu tamamladı. Böylece dünyanın yuvarlaklığı ispatlandı.

Keşiflerin en önemli sonuçları şunlardır:

1- Osmanlı Devleti Hint ticaret yolunun hakimiyeti için Portekizliler ile, Akdeniz hakimiyeti için ise İspanyollar ile uzun süre mücadele etti.
2- Yeni ada ve kıtaları keşfedildi.
3- İspanyol ve Portekizliler ilk sömürge imparatorluklarını kurdular.
4- Yeni ticaret yolları bulundu bundan dolayı Baharat ve İpek Yolları önemini kaybetti.
5- İslam ülkeleri yoksullaştı.
6- Akdeniz kıyısında bulunan limanlar önemini kaybetti. Buna karşılık Atlas Okyanusu kıyısındaki limanlar önem kazandı.
7- Keşfedilen bölgelerdeki değerli eşya ve madenler Avrupa’ya taşındı. 0 zamana kadar “toprak” temel zenginlik kaynağı iken, coğrafi keşiflerle birlikte “altın ve gümüş” temel zenginlik kaynağı oldu.
8- Burjuva sınıfı daha çok güçlendi. Avrupa’nın siyasi ve sosyal yapısında değişiklikler oldu.
9- İpek yolu ticaretinin önemini kaybetmesi sonucunda Türkistan hanlıkları zayıfladı.