Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin savaştığı cepheler nelerdir?
Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin savaştığı cepheler şunlardır: Çanakkale, Kafkasya, Kanal, Irak, Hicaz-Yemen, Mısır-Filistin, Suriye, Romanya, Galiçya ve Makedonya.
Kafkasya (Doğu) Cephesi
Bir taarruz cephesi olan Kafkasya cephesinin açılmasının sebeplerini şöyle sıralayabiliriz: Almanya’nın Rus kuvvetlerini bölme yoluyla ordularının bir kısmını doğuya kaydırılmasını istemesi, Almanların Bakü petrollerine ulaşmak için Osmanlı Devleti’ni kullanması, Ordu kumandanı Enver Paşa’nın PanTürkizm düşüncesi, Hindistan’a geçerek İngiliz sömürgesi olan Müslümanları İngilizlere karşı ayaklandırmak, Kars, Ardahan ve Batum’u geri almak istemesi.
Türk ordusu 21 Aralık’ta Enver Paşa kumandanlığında Köprüköy – Eleşkirt hattında hücuma geçti. Sarıkamış yakınında bulunan Allahüekber Dağlarına kadar ulaşan Osmanlı ordusu burada 1915 ocak ayınca ağır bir yenilgiye uğradı. 130.000 kişilik Osmanlı Ordusunun 60.000’i çarpışmalarda ve soğuktan donma neticesinde şehit oldu. Geri kalanlar esir ise düştü.
1915 yılından itibaren Ruslar saldırıya geçip, Van, Bitlis ve Muş’u işgal etmişlerdir. 1916 yılında ise Erzurum, Erzincan, Bayburt ve Trabzon işgal edilmiştir. 1916 yılında Doğu Cephesi’nde görevlendirilen Mustafa Kemal Atatürk, Muş ve Bitlis’i geri almıştır. 1917 Rusya’da Bolşevik İhtilali olunca Rusya, 3 Mart 1918 yılında Brest-Litowsk Antlaşması ile Rusya Birinci Dünya Savaşı’ndan çekilmiştir. Ruslar Kars, Ardahan ve Batum’u dail olmak üzere işgal ettikleri toprakları Osmanlı Devleti’ne geri vermiştir. Ermenilerin bölgede iç karışıklık çıkarmaları nedeniyle 1915 yılının nisan ayında Osmanlı Devleti “Tehcir Yasası” çıkararak Doğu Anadolu’daki Ermenileri Suriye ve Lübnan’a göç ettirmiştir.
Kanal Cephesi
İngilizlerin sömürgeleri ile bağlantısını kesmek ve 1882 yılında İngiltere’nin elimizden aldığı Mısır’ı geri almak amacıyla açılan cephedir.
Osmanlı ordusu, 14 Ocak 1915 tarihinde Bahriye Nazırı Cemal Paşa komutasında Kanal harekatını başlatmıştır. Arapların bir kısmı İngilizlerin kışkırtması ile Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanmış ve Alman yardımının gelmemesi nedeniyle harekat başarısız olmuştur. İngilizlerin ilerleyişi durdurulamamıştır.
Çanakkale Cephesi
Birinci Dünya Savaşı’nın en önemli cephesidir. İngiltere ve Fransa’nın Boğazlar yoluyla Rusya’ya yardım götürilmek istemesi, İstanbul’u işgal ederek Osmanlı Devleti’ni savaş dışına itmek, Rus ticaretini canlandırmak ve Rus buğdayının Avrupa’ya taşınmak istenmesi, Tarafsız davranan Balkan Devletlerinin Almanya’nın yanında savaşa girmesini engelleyip kendi yanlarına çekmek istemeleri, bu cephenin açıma sebepleridir.
İngiliz ve Fransızlar 19 Şubat 1915 tarihinden itibaren Çanakkale Boğazı’na girerek Türk tabyalarını bombalamaya başlamışlardır. 18 Mart 1915 tarihinde Nusret mayın gemisinin döşediği mayınlar ve Türk topçusunun atışları ile itilaf devletlerinin 7 büyük savaş gemisi batırılmıştır İtilaf devletlerini askerleri General Hamilton komutasında 25 Nisan 1915 tarihinde kara harekatı başlatmışlar. Mustafa Kemal Paşa bu cephede üst üste büyük başarılar elde etmiştir. Bu savaş Birinci Dünya Savaşı2nın uzamasına neden olmuştur.
Irak Cephesi
İngilizler tarafından açılmış olan bu cephede İngilizler, Musul ve Abadan petrollerini korumak, Almanların petrole ulaşmasını engellemek istemişlerdir. Ayrıca İngilizler Basra Körfezi üzerinden sömürgeleri için tehdit oluşturan Alman ve Osmanlı kuvvetlerini engellemek, İran üzerinden Rusya’ya yardım etmek, Türk kuvvetlerinin Orta Asya Türkleriyle etkileşime girmesini engellemek istemişlerdir.
1914 yılının Kasım ayında İngilizlerin Basra’ya asker çıkarmasıyla Irak cephesi açılmıştır. 22-24 Ocak 1915 tarihlerinde Osmanlı birlikleri İngilizleri bozguna uğratmış ve 18 bin İngiliz askerini esir almışlardır.
Mısır-Filistin Cephesi
İngilizlerin amacı, Sina yarımadasını ele geçirmek ve Suriye’deki Osmanlı birliklerine bertaraf etmektir. Osmanlı ordusu bu cephede başarısız oldu.
Filistin ve Lübnan toprakları İngilizlerin eline geçmiş tir. Bu cephenin asıl önemi Araplar’ın İngiltere’yi destekleyerek Osmanlı ordularına karşı mücadele etmeleridir. Böylece ümmetçilik kavramı anlamını yitirmiştir.
Suriye Cephesi
Filistin cephesini devamı niteliğine sahip olan bu cephede İngilizler ve Arapların şiddetli saldırıları karşısında tutunamayan Osmanlı ordusu 27 Ekim 1918 tarihinde Halep’ten çekilmiştir. Mustafa Kemal Paşa Halep’in hemen kuzeyinde bir savunma hattı oluşturmuştur. Bu sırada Osmanlı Devleti Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzaladı. Suriye’nin bütün toprakları İngilizlere bırakıldı.
Hicaz-Yemen Cephesi
Osmanlı Devleti’nin kutsal yerleri korumak istemesi, İngilizlerin, ayaklanma çıkaran Mekke Emir’i Şerif Hüseyin’e destek vermek istemesi üzerine bu cephe açılmıştır. Osmanlı ordusu İngilizlerle mücadele ederken Arapların ihanetine uğramıştır. Cidde ve Taif şehirleri İngilizlerin eline geçmiş, Yemen ise bağımsız olmuştur.
Romanya, Galiçya ve Makedonya Cepheleri
Osmanlı Devleti, İttifak devletlerine yardım etmek amacıyla Romanya, Galiçya ve Makedonya cephelerinde itilaf devletleri ile savaştı. Ancak bu cepheler belirleyici bir rol oynamadı. Osmanlı Devleti’nin sınırları dışındaki topraklarda savaştığı cepheler olması nedeniyle önemlidirler.