Ayın evreleri nasıl oluşur?

Medeniyet tarihinin ilk dönemlerinden bu yana insanoğlu içinde yaşadığı evreni anlamaya çalışmış ve bunun için de gökyüzüne bakmıştır. Yıldızlardan da daha önce evimiz dünyanın uydusu olan ayı merak eden insanoğlu, ayın sürekli olarak farklı şekillerde görünmesinin nedenlerini araştırmış ve birçok insan bu durumun oluşumu ile ilgili kendince yorumlarda bulunmuştur. Dünya yüzeyinden ayı gözlemleyen bir gözlemci tarafından görülen ay bölümünün ayın toplam görülebilir alanına olan oranına “ayın evreleri” denir. Dünyamız gibi ay da bir ışık kaynağı değildir yani kendisi ışık üretmez. Ay güneşten gelen ışınları dünyamıza yansıtır ve yörüngesel hareketleri sebebiyle dünya üzerinden görünen kısımları değişerek ayrın evrelerini meydana getirir. Aslında çoğu insan bilmese de, “ay güneş sistemimizdeki en kötü yansıtıcıdır”. Zira ay güneşten gelen ışınların (diğer yıldız ışınları göz ardı edilmiştir) yalnızca %7’sini geri yansıtır ki, aslında bu da neredeyse kömürün ışığı yansıtma oranı ile aynıdır.

• Yeni Ay

Ayın aydınlık olan bölümünün ne kadarının dünyadan gözlemlenebildiği, ayın nasıl göründüğünü belirler. Ayın aydınlık olan kısmının dünyadan dönük olmadığı Yeni Ay evresi, dünya yüzeyinden ayın en zor görüldüğü dönemdir. Zira bu dönemde ayın karanlık kısmı dünyaya dönüktür ve bu da yerküreden çıplak gözle ayın görüntülenmesini neredeyse imkansız hale getirir. Ancak güneş tutulması olması halinde Yeni Ay evresinde dahi olsa ay dünya yüzeyinden çıplak gözle görülebilmektedir.

• Hilal

Yerküreden bakıldığında Hilal evresinin görüntülenmesi oldukça kısa sürmektedir. Uydumuz olan ay, Yeni Ay evresi boyunca yaşam kaynağımız olan güneşin doğusunda kalmaktadır. Güneşin batmasının hemen ardından batı ufkunda görülen Hilal, gözlem açısının küçüklüğü sebebiyle kısa süre gözlemlenebilir. Bilindiği üzere ayın Hilal Evresi medeniyet tarihi boyunca başta Türkler olmak üzere birçok kavmin ilham aldığı bir simge olmuştur.

• İlk Dördün

Ayın bir “D” harfi şeklinde görüldüğü evresidir. Gözlem açısı Hilal evresinde olduğunun aksine 90ºC olduğunda ay İlk Dördün haliyle görülür. Yeni Ay evresinin başlamasından yaklaşık olarak 1 hafta sonra yarım ay yani İlk Dördün şekli alır. Bu evrenin ardından ay “Şişkin Ay” evresine geçmektedir.

• Şişkin Ay

Ayın uzanım açısının 90-180ºC arasında olduğu zamanlarda görülür. İlk Dördün safhasının ardından görülen Şişkin Ay, adından da anlaşılabileceği üzere ayın “D” harfi görünümlü yarımküreden giderek daha da şişkin bir hale gelmiş gibi göründüğü evredir.

• Dolunay

Ayın aydınlık yüzünün dünyaya dönük olduğu ve bu alanın yerküreden en fazla görülebildiği evresidir. Dolunay evresinde tam bir daire görünümünü alan ay, aynı zamanda en parlak haline gelmektedir. Bu evreden sonra döngünün son evresi olan “Son Dördün” gelmektedir.

• Son Dördün

Tıpkı İlk Dördün evresinde olduğu gibi ancak sol yarımkürenin göründüğü Son Dördün evresinde, İlk Dördün evresine göre ayın aydınlık bölümünün diğer kısmı görülmektedir.