Tüp bebek tedavisinde OHSS sendromu neden olur?
Tüp bebek tedavisi doğal yollardan bebek sahibi olamamış olan çiftler açısından her zaman umut ışığı olan, beklentileri taze tutan yardımcı üreme yöntemidir. Bu tedavide çiftlerde duygusallık ve hüzün bir arada yaşanır, mutluluk hissi ve duygu değişimleri daha yoğun şekilde yaşanır. Bu nedenle hastaların morallerinde gel gitler yaşanır. Bu tedavi deki iyi gelişmeler olmasıyla, çiftlerin çocuk sahibi olma şansları artmıştır.
Ancak gelişmelerin yanında, tedavide bazı olumsuzluklar da gelişebilir. Bunların içinde, OHSS sendromu bulunur. Bu yumurta gelişiminde kullanılan folikül uyarıcı hormon (FSH) tedavisi uygulanmış olan kadınlarda geliştiği görülür. Kadında OHSS sendromu geliştiğinde, çok dikkatli olmak gerekir. Hastalar rahatsızlıklarının şiddetine göre hastanede takip edilebilir.
Tüp bebek yönteminde OHSS sendromu nasıl meydana gelir?
Tedavi sırasında yumurta gelişimi için folikül uyarıcı hormon tedavisinin uygulandığı kadınlarda ortaya çıkar. Hastaların kullanılan ilaçlara ve ilaçların dozuna aşırı tepki vermesinden gelişir. Bu dönemde çok sayıda yumurta gelişimi olursa, yumurtalıkların ebadı artar ve aşırı uyarılmış olan yumurtalıklardan yüksek hormon salgısının olması ve uyarılmayı takip eden 2 haftada bazı yan etkiler olabilir. Bu yan etkiler yüzünden, kadında yumurtalık hiperstimulasyon sendromu yani OHSS meydana gelebilir.
OHSS sendromu yumurtalıkların uyarıldığı ovulasyon indüksiyonu işlemi yapılan ve yumurtalar oluşunca yapay döllenme uygulanan kadınlarda meydana gelebilir. Yumurta oluşmasını sağlamak için, mümkün olduğunca fazla verilen ilaçlarla yumurtalıklar uyarıldığında bu sendromla sık karşılaşılır. OHSS görülme sıklığı tüp bebek tedavisinde % 5 oranındadır. Belirgin OHSS hastaları ortaya çıkan belirtilerin belirgin şekilde olduğu ve hastanede tedavi görülmesi gereken bir durumdur. Tedavi görmüş olan tüm hastalarda, az da olsa OHSS belirtileri olur. Ancak çoğu hastadaki belirtiler, günlük yaşamı etkilemeyecek derecededir.
OHSS sendromu belirtileri nelerdir?
- Yumurtalıkların büyümesiyle, alt batın bölgesindeki ağrılar
- Hastalarda bulantı, kusma ve ishal görülür
- Hastaların akciğerlerinde sıvı birikmesiyle, nefes darlığının gelişmesi
- Kan pıhtılaşmasının artmasıyla, damarlarda pıhtı oluşma olasılığı bulunması
- Vücuttaki sıvı ve elektrolit dengesindeki belirgin dengesizlikler
- Ağır durumda vücutta dehidrasyon gelişmesi yani susuz kalma
Hiperstimulasyon (OHSS) nasıl olur?
OHSS sendromunun nedenleri kesin olarak belli değildir. Bu nadiren yumurta sayısı normal ya da düşük olan kadınlarda oluşur. Fakat etkilerin ortaya çıkması için, kadında çok yüksek dozdaki ilaçlarla yumurtalıkların uyarılması gerekir. Bu 10 yumurtadan daha az sayıda yumurta toplanan hastalarda düşük oranda görülür. Gelişen yumurta sayısındaki artış nispetinde, OHSS sendromu görülme riski de artar.
Yumurtalıklar ile başka organlardan salgılanan hormonlar ve kimyasallar, vücuttaki küçük kan hücrelerinin geçirgenliğini etkileyebilir. Bu nedenle vücutta hiç tahmin edilmeyen bölgede sıvı birikimi meydana gelir. Karın boşluğu, arterler, cilt altı en yoğun sıvı birikimi olan yerlerdir. Bununla kadında şişkinlik ve rahatsızlık ortaya çıkar. Böbreklerin ihtiyacı olan suyun azalması yüzünden, vücutta daha az idrar oluşur ve sodyum ve potasyum dengesi bozulur.
Hastalar ne zaman doktora gitmelidir?
OHSS sendromu ile ilgili kaygıları bulunan ve bazı belirtiler görülen hastaların hemen doktora gitmesi gerekir. Bu belirtiler arasında;
- Hızlı kilo almakla birlikte, alt karın bölgesindeki devamlı ağrı olması, uyku sorunuyla birlikte devamlı ağrı kesici kullanma ihtiyacının duyulması
- Devamlı şekilde bulantı, kusma ya da ishal olması
- Karın bölgesindeki şişkinlikle birlikte gerginlik hissedilmesi ve nefes darlığı olması
- Bacağın birisinde şişme, baldırlar ve göğüslerde hassasiyet gelişmesi halinde, mutlaka doktora gidilmelidir.
OHSS sendromu tedavisi nasıl yapılır?
Bu sendrom nedeniyle oluşan yakınmalarla doktora gidildiğinde, sorunun seyrine göre bir tedavi yolu belirlenir. Rahatsızlık hafif seyrediyorsa;
- Karın bölgesindeki çok şiddetli olmayan, şişkinlik, gerginlik ve ağrı olduğunda, bunlar yatakta dinlenmeyle ve ağrı kesici ilaçlarla tedavi edilir.
- Ağızdan alınan sıvıyla, vücuttaki sıvı dengesi sağlanır.
- Yemekler sık aralıklarla ve az miktarda yenmelidir.
Hafif şiddetteki OHSS tedavisinde genellikle hastaların hastaneye yatmasına gerek yoktur.
Orta ve yüksek şiddette olan OHSS sendromu tedavisi
Bu rahatsızlıklarda genellikle hastaların günlük yaşam standartları bozulur. Bu nedenle doktor hastayı yakından izleyebilmek ve vücut değerlerini kontrol altında tutmak amacıyla, hastanın hastaneye yatırılmasını uygun görebilir. Bu derecedeki OHSS sendromunun tedavisinde;
- Vücuda alınacak sıvı ve protein takviyesi için hastada damar yolu açılır.
- Enjeksiyonla hastada bulantı ve kusmayı giderici ilaçlar enjekte edilir.
- Kanın aşırı pıhtılaşmasının önüne geçmek için, enjeksiyonla heparin verilir.
- Vücutta elektrolit ve sıvı dengesinin kontrol edilmesi için, günlük kan testleri yapılır.
İleri derecede OHSS sendromu tedavisinde
Hastalarda ileri derecede OHSS sendromu olursa, parasentez denen bir işlem yapılır. Bu işlemde teflon bir kataterle karın boşluğunda birikmiş sıvı çekilir. Bu ileri derecede OHSS sendromunda en iyi sonuç veren tedavi şeklidir.