TBMM denetim yolları nelerdir?

1982 Anayasası’na göre Türkiye Büyük Millet Meclisi, meclis araştırması, soru, meclis soruşturması, genel görüşme ve gensoru yollarını kullanarak bakanları ve bakanlar kurulunu denetleme yetkisine sahiptir. Meclis iç tüzüğünde, soru, meclis araştırması ve genel görüşme ile ilgili önergelerin verilme şekli, içerikleri ve kapsamı ile cevaplandırılma görüşme ve araştırma yöntemleri düzenlenmiştir.
ttt
1- Soru
Bakanlar kurulu adına yazılı veya sözlü olarak cevaplandırılmak üzere Başbakan veya bakanlardan bilgi talep edilmektedir. Soru istenilen cevabın özelliğine göre yazılı soru veya sözlü soru olarak ikiye ayrılmaktadır. Hem sözlü hem de yazılı soru önerge olarak sorulur. Sözlü sorulan sorular Başbakan veya ilgili bakan tarafından Meclis kürsüsünde sözlü olarak cevaplandırılmalıdır. Yazılı olarak sorulan soruların cevabı ise Başbakanlık ya da bakanlık tarafından Meclis Bakanlığı’na sunulur.

2- Meclis Araştırması
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin hükümet ve dolayısı ile kamu yönetimi üzerindeki diğer bir denetim aracı Meclis araştırması yoludur. Belli bir konuda bilgi edinmek için başvurulan yönteme meclis araştırma denilmektedir. Meclis araştırması, hükümet, siyasal parti grupları ya da en az yirmi milletvekili tarafından Meclis Başkanlığı’na verilecek olan önerge ile talep edilebilir. Meclis genel kurulu meclis araştırması açılıp açılmayacağına karar verir. Türkiye Büyük Millet Meclisi meclis araştırması açılmasına kara verir ise konuyu araştırmak için özle bir komisyon oluşturulur. Oluşturulan bu araştırma komisyonu gerekli bilgileri toplayıp inlemeyi tamamladıktan sonra bir rapor hazırlayıp bu raporu Meclis Başkanlığı’na sunar.Meclis genel kurulunda söz konusu rapor görüşülür, ancak görüşme sonunda herhangi bir karar alınması ve alınan karardan hükümetin sorumlu tutulması söz konusu değildir.

3- Genel Görüşme
Toplumu ve devletin faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun Türkiye Büyük Millet Meclisi genel kurulunda görüşülmesine genel görüşme denilmektedir. Meclis araştırmasında olduğu gibi genel görüşme açılması, hükümet, siyasal parti grupları ya da en az yirmi milletvekili tarafından Meclis Başkanlığı’na verilecek olan önerge ile istenebilir. Meclis genel kurulu genel görüşme açılıp açılmayacağına karar verir. Genel görüşme sonunda bir oylama yapılması söz konusu değildir ve hükümetin siyasal sorumluluğu bulunmamaktadır.

4- Gensoru
Hükümet ya da herhangi bir bakanın görevden uzaklaştırılması amacı ile Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapılan genel görüşmeye gensoru adı verilmektedir. Özetle gensoru, Bakanlar Kurulunun veya bir bakanın siyasal sorumluluğuna yol açan bir çeşit denetim aracıdır. 1982 Anayasasında gensoru süreci ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Anayasamıza göre bir siyasal parti adına veya en az 20 milletvekilinin imzası ile gensoru verilmektedir. Gensoru önergesinin gündeme alınıp alınmayacağı bir ön görüşmeden sonra meclis genel kurulunda kararlaştırılmaktadır. Eğer gündeme alma kararı verilir ise Meclis genel kurulunda gensorunun görüşülmesi yapılır. Gensoru görüşmeleri esnasında grupların veya üyelerin verecekleri gerekçeli güvensizlik önergeleri veya Bakanlar Kurulunun güven isteği bir tam gün geçtikten sonra mecliste oylanır. Bakanlar Kurulunun veya bir bakanın düşmesi üye tam s ayısının salt çoğunluğuyla gerçekleştirilir. Oylamada sadece güvensizlik oyları sayılmaktadır.

5- Meclis Soruşturması
Vazifede bulunan veya vazifeden ayrılmış olan Başbakan veya bakanların vazifeleri ile ilgili cezai sorumluluklarının araştırılmasını sağlayan denetim aracına meclis soruşturması denmektedir. Türkiye Büyük Millet Meclisinin üye tam sayısının en az onda birinin vereceği önergeyle Başbakan veya bakanlar hakkında meclis soruşturması açılması talep edilebilir. Soruşturma açılması kararlaştırılırsa partilerin üyelerinden oluşacak 15 kişilik bir komisyon oluşturulur. Komisyon raporu hazırlayıp meclise sunar. Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu gerek görürse Yüce divana sevk eder.

Bir Cevap Yazın