Tansu Çiller kimdir?
Türkiye’nin ilk kadın başbakanı olan, siyasetçi ve ekonomi profesörü ve baba lakaplı Süleyman Demirel’in cumhurbaşkanı olmasının ardından Doğru Yol Partisi’nin genel başkanlığı koltuğuna oturan Tansu Penbe Çiller, 1946 yılında İstanbul’da dünyaya geldi.
Babası gazetecilik ve valilik yapmış olan Muğla Milas doğumlu Hüseyin Necati Çiller ile annesi Rumeli Türklerinden, Selanikli Muazzez Çiller’dir. Tansu çiller ailenin tek çocuğu olarak dünyaya geldi. İstanbul, Fındıklı’da, İsmet İnönü İlkokulu’nda eğitimine başladı. Daha sonra, babası Necati Çiller’in Bilecik Valisi olarak atanması sonucunda 1953 yılında, Bilecik Edebali İlkokulu 5. Sınıfına devam etti. Babasının milletvekilliği adaylığı için emekliye ayrılmasıyla yeniden İstanbul’a dönen Tansu Çiller, Demokrat Parti’nin, okulunun adını değiştirmesi nedeniyle ilkokul diplomasını Namık Kemal İlkokulu’ndan aldı. Babası Necati Çiller, Muğla’dan Cumhuriyet Halk Partisi adayı olarak 1954 seçimleri’nde katıldı ancak seçilemedi.
Eğitimine Arnavutköy Amerikan Kız Kolejinde devam eden Tansu Çiller, 1967 yılında Robert Kolej Yüksek Okulu’nun (bugün Boğaziçi Üniversitesi) Ekonomi Bölümü’nden mezun oldu. 1963 yılında Özer Uçuran’la dünya evine girdi. Eşiyle birlikte ABD’ye giden Çiller New Hampshire Üniversitesi’nde 1969 yılındayüksek lisans çalışmasını tamamladı. Doktorasını 1971 yılında Connecticut Üniversitesi’nde yapan Çiller, doktora üstü öğrenimini Yale Üniversitesi’nde devam ettirdi. 1971-1973 yılları arasında Franklin & Marshall College’da yardımcı profesör olarak görev yaptı. 1974 ve 1975 yıllarında Boğaziçi Üniversitesi’nde asistan profesör olarak görev yapan Tansu Çiller, 1978 yılında doçent, 1983 yılında ise profesör oldu. Tansu Çiller’in ekonomi üzerine 9 yayını bulunmaktadır.
Başta Boğaziçi Üniversitesi olmak üzere çeşitli üniversitelerde çalışmalar yapan Tansu Çiller, 1990 yılında Süleyman Demirel’in çağrısıyla Doğru Yol Partisi’nde (DYP) siyasete adım attı. Aynı yılın aralık ayında DYP’nin Genel İdare Kurulu’na seçilen Çiller, ekonomiden sorumlu genel başkan yardımcısı oldu. 1991 seçimlerinde İstanbul milletvekili olarak parlamentoya girdi. Seçimden sonra DYP ile Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) arasında Süleyman Demirel’in başkanlığındaki kurulan koalisyon hükümetinde ekonomiden sorumlu devlet bakanı olarak görev yaptı. 17 Nisan 1993 tarihinde Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın ani ölümü Tansu Çiller’in siyasi kaderinde yeni bir mecra oluşturdu. Başbakan ve DYP genel başkanı Süleyman Demirel, 16 Mayıs 1993 tarihinde TBMM’de yapılan cumhurbaşkanlığı seçiminin üçüncü turunda Türkiye’nin 9. Cumhurbaşkanı seçildi.
Tansu Çiller, 8 Haziran 1993 tarihinde bakanlık görevinden istifa ederek, DYP genel başkanlığı için aday olduğunu açıkladı. Kongrede Milli Eğitim Bakanı Köksal Toptan ve İçişleri Bakanı İsmet Sezgin de genel başkanlık için adaylıklarını koydular. Çiller, ilk turda oylamaya katılan 1.106 delegeden 574’ünün oyunu aldı. İlk turda yeterli oyu alamayan Çiller’in yüksek oy almasıyla, diğer adaylar İsmet Sezgin ve Köksal Toptan adaylıktan çekildiklerini açıkladılar. Böylece ikinci tura rakipsiz kalan Çiller, genel başkanlığa seçildi. Kongrenin ertesi günü, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından Tansu Çiller hükümeti kurmakla görevlendirildi. 25 Haziran 1993 tarihinde II. DYP-SHP Hükümetini kurarak Türkiye’nin ilk kadın başbakanı ünvanını aldı.
Ancak Çilleri kötü olaylar bekliyordu. Çiller’in, hükümetin başına geçmesini izleyen iki hafta içinde Sivas ve Başbağlar katliamları yaşandı.Çiller 1990’ların başından beri eylemlerini artıran PKK’yı ileri düzeyde zayıflatacak bir politika izledi. Operasyonun ardındaki kilit isim olan dönemin Genelkurmay Başkanı Doğan Güreş, terörle mücadelede Çiller ile uyumlu bir şekilde çalıştı. PKK’nın ABD yönetimi tarafından terörist örgütler listesine alınmasını sağladılar. Çiller 1994 yılının kasım ayında İsrail’e giden ilk Türkiye başbakanı oldu.
DYP, Tansu Çiller liderliğinde girdiği ilk seçim olan 1994 yerel seçimlerinde birinci olmasına karşın oyları yaklaşık 4 puan geriledi. 18 Şubat 1995 tarihinde yapılan birleşme kurultayında hükümet ortağı SHP feshedilerek CHP’ye katıldı. SHP-CHP birleşmesi, DYP-SHP koalisyonunu etkilemedi ve koalisyon DYP-CHP koalisyonuna dönüştü. Deniz Baykal’ın 10 Eylül 1995 tarihinde CHP genel başkanlığına seçilmesi, koalisyonun sonu oldu. Tansu Çiller, 20 Eylül’de hükümetin istifasını Cumhurbaşkanı’na sundu. İstifayı kabul eden Demirel, bir gün sonra, hükümeti kurma görevini yeniden Tansu Çiller’e verdi. Milliyetçi Hareket Partisi’nden (MHP) destek alarak azınlık hükümeti kurdu. Ancak 15 Ekim’de yapılan güven oylamasında Çiller’in azınlık hükümeti güvenoyu alamadı. Hükümet güvenoyu alamayınca Çiller Cumhurbaşkanı’na yeniden istifasını sundu.
16 Ekim’de bir araya gelen Çiller ve Baykal erken seçim koşuluyla bir DYP-CHP koalisyon hükümetinin kurulması konusunda anlaştılar. 24 Aralık 1995 tarihinde erken seçime gidilmesini kararlaştırdılar. 24 Aralık 1995 genel seçimleri, Tansu Çiller’in, genel başkan olarak katıldığı ilk genel seçim oldu.
30 Haziran 1997-11 Ocak 1999 tarihleri arasında görev yapan, Anavatan Partisi, Demokratik Sol Parti ve Demokrat Türkiye Partisi koalisyonunun oluşturduğu hükümetin kurulmasıyla DYP 6 yıl sonra muhalefete geçti. 18 Nisan 1999 genel seçimlerinde DYP’nin oyları yüzde 12’ye kadar geriledi. Tansu Çiller 1999’un kasım ayında yapılan DYP 6. Olağan Kongresinde tekrar ve son kez genel başkan seçildi. Çiller, 1228 delegenin oy kullandığı genel başkanlık seçiminde 922 oy aldı. 3 Kasım 2002 genel seçimlerinde DYP yüzde 9,54 oranında oy alarak yüzde 10’luk seçim barajını aşamayarak TBMM dışında kaldı. DYP’nin muhalefette olmasına rağmen oy kaybederek baraj altında kalması Çiller’e sert eleştirilerin yönelmesine neden oldu. Çiller 9 Kasım tarihinde yaptığı basın toplantısında aktif siyasetten çekildi.