Taberi kimdir?

Tam adı Ebu Cafer Muhammed ibn Cerîr et-Taberi olan ünlü İslam bilgini 838 yılı sonlarında Taberistan’ın mul şehrinde dünyaya geldi ve ilk tahsilini de yine burada yaptı. Yedi yaşında iken hafız olan Taberi, dokuz yaşında iken hadis ezberlemeye başladı. İlim öğrenmek için Basra, Rey, Kûfe, Medine, Suriye ve Mısır gibi dönemin en önde gelen şehir ve ülkelerini dolaştıktan sonra, hilâfet merkezi olan Bağdat’a yerleşti. Taberi hadis, fıkıh, kırâat, tarih ve edebiyat sahalarında döneminin meşhur birçok âliminden ders aldı, yetiştikten sonra da bu ilimlerde eserler verdi. Kırk yıl süreyle, her gün kırk varak yazarak son derece hacimli eserler kaleme aldı.
Taberi döneminin birtakım mezhep mensupları tarafından Rafizilik ve Şiilikle itham edilmiştir. Ancak onun bu vasıfların olmadığı açıktır. Bunlar sadece birer iftira olarak kalmıştır. Çünkü, Taberi’nin eserlerinde ne Râfizî ne de Şîî olduğuna delâlet edecek ifadeler ve bilgiler yabulunmamaktadır.
Taberi fıkıh alanında önceleri Şafîî mezhebine mensupken, daha sonradan mutlak müctehidlik mertebesine ulaşmıştır. Bazı kaynaklar alimin, Cerriyye adında sonraları ortadan kalkmış olan bir mezhebin imamı olduğunu belirtirler. Onu, Râfizlikle itham edenler genel olarak Hanbeli mezhebi mensuplarıdırlar. Taberi 923 yılında Bağdat’da vefat etmiş ve muhaliflerinin çokluğu sebebiyle, ölümü gizli tutulmuş ve gece vefat ettiği eve defnedilmiştir.
İmam Taberî’nin te’lif ettiği eserlerin birçoğu kaybolmuş ve zamanımıza kadar ulaşamamıştır. Fakat bize kadar ulaşan eserlerinin bile bir ömre sığdırılması zordur ve Taberî’nin büyüklüğünün en büyük delilidir.

Taberi’nin eserlerinden bazıları şunlardır.
1- Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk: Taberî’nin en önemli eseri olup onun doğuda ve batıda haklı bir şöhrete ulaşmasına ve “Tarihin Babası” unvanını almasını sağlamıştır. Ünlü alim bu eşsiz eserinde yaratılıştan kendi zamanına kadar olan olayları kaydetmiştir. Tarih ilminde en önemli kaynaklardan biri olarak kabul edilmiştir.
2- İhtilâfu’l-Fukahâ: Bu eser 1933 yılında “İhtilâfu Ulemâi’l-Emsar f Ahkâmi Şerâii’l-İslâm” adıyla yayımlanmıştır.
3- Letâifu’l-Kavl f Ahkâmi Şerâii’l-İslâm: Usûl-i fıkha dair yazdığı önemli eserlerinden biridir.
4- Kitâbu’l-Kırâât ve Tenzîlu’l-Kur’an.
5- Kitâbu Şerhi’s-Sünne: Mezhebî ve itikâdî konuları ihtiva eden eser Mısır ve Bombay 1321 yılında basılmıştır.
6- Kifâbu Adâbi Menâsiki’l-Hacc.
7- Kitâbu’l Mûciz fi’l-Usûl.
8- Kitâbu’l-Garîb ve’t- Tenzîl ve’l-Aded.
9- Kitâbu Âdâbi’l-Kudât.
10- Câmiu’l-Beyân an (fî) Te’vîli Âyati’l-Kur’an: Taberi’nin 883 yılında tamamladığı bu eseri Taberî Tefsiri olarak bilinir. Câmiu’l-Beyân, rivâyet tefsirlerinin ilki ve en önemlisi olarak kabul edilmektedir. Kendinden sonraki rivâyet tefsirlerinin kaynağı olmuştur. Bu güzide eser dirayet tefsiri yönünden de küçümsenmeyecek önemli bilgiler içermektedir. Taberî bu tefsire bir mukaddime ile başlamıştır. Mukaddime’de Kur’ân ile ilgili bazı konulara yer vermiştir. Kur’ân’ın nâzil olduğu Arapça’nın özelliklerinden ve lehçelerinden bahseder. Tefsir ve Te’vîli açıklar. Kur’an’ı, kendi re’yi ile tefsiri yasaklayan hadisleri, peşinden de Kur’an tefsirine teşvik eden hadisleri ve sahabeden Kur’an-ı tefsir edenleri zikreder.