Sokullu Mehmed Paşa kimdir?
Kanuni sultan Süleyman’ın saltanat döneminin ilk yıllarında devşirme usulü ile orduyu güçlendirmek için Yeşilce Mehmet beyi Bosna’ya gönderdi Yeşilce Mehmet bir köyde çobanlık yapan Bayo adlı çocuk ve 39 çocuk ile birlikte Edirne’ye döndü. Kanuni sultan Süleyman bu 40 çocuktan birini beğenip saraya aldı. Bayo adındaki bu çocuk Mehmed adını aldı.Bundan sonra da onun adı Mehmed , dini İslam, memleketi Osmanlı Devleti’nin hüküm sürdüğü her yer ikamet yeri ise İstanbul oldu. Oğlu Bayo’nun istikbalinin çok parlak olduğunu gören baba da Müslüman olup Cemalettin Sinan adını almıştır.
Sokaloviç’li Bayo Sokullu Mehmed paşa olarak tarihe geçmiştir. Köyünün adının taşıdığı mana avcı kuşlardan Şahin veya Doğan anlamındaymış. Sokaloviçli çocuk rahip adayı iken derlenip dünyanın büyük devletine getirilip Sokullu lakabı ile anılacaktır. Sokulllu Mehmed paşa doğan ve şahin gibi bütün avları avlayıp en zirveye yükselecekti.
Sokullu Mehmed paşa uzun boylu olduğundan dolayı bazı tarihçiler tarafından Tavil Mustafa olarak da anılmıştır. Sokullu Mehmed paşa 14 yıllık Sadrazamlık süresi ile devletin en kudretli devrini yaşamıştır. Sokullu Mehmet paşa’nın doğum tarihi ile ilgili ihtilaflar mevcuttur. Daha çok 1505 ve 1512 tarihleri doğum tarihi olarak iddia edilmektedir.
Sokullu önce Rikabdar oldu. Sonra ise Çuhadar oldu ve sarayın saygıdeğer görevi olan silahtarlığa getirildi. Silahtar Mehmed Ağa zeki ve çok yetenekli bir kişiydi.İtibarı oldukça artmıştı.Mehmet Ağa’nın ailesi de İstanbul’a getirildi. Sokullu Mehmed paşa hiç alakası yok iken Barbaros Hayreddin paşa’dan sonra kaptan-ı derya görevine getirildi. Türk denizciliği için bu yıllar büyük bir talihsizlik olmuştur. Daha sonra Sokullu, bu görevden alınıp Rumeli Beylerbeyliği’ne atandı. Avusturya ile Erdel meselesi yüzünden ilişkiler bozuldu.Osmanlı devletine bağlı olan Erdel’in başında Martinoçi isimli bir bey bulunuyordu. Martinoçi Erdel’i teslim etmek üzere iken Sokullu Mehmed Paşa 1551 yılında bu iş için görevlendirildi. Sokullu Mehmed paşa’nın emrinde büyük bir ordu teşekkül ettirilmişti. Askerlerinin sayısı yaklaşık olarak 80 bine ulaştırılmıştı. Ayrıca düşman kalelerini dövmek için 50 adet topu vardı. Tam 12 kale fethedildi.
Sokullu Mehmed paşa 1552 yılında Eğri Kalesi’nde kuşatmış tam 35 gün uğraşmış ve kış mevsimi nedeni ile kuşatmayı kaldırmak zorunda kalmıştır.
Sokullu Mehmed paşa 1561 yılında ikinci vezirliğe yükseldi.Daha sonra ise Vezir-i azam oldu. Bu dönemde at üzerinde duramayacak durumda olan Kanuni Sultan Süleyman yine de sefere çıktı. Zigetvar çok direndi Padişah ise çok sabırsız idi. Nitekim 6 Eylül’ü / Eylül’e bağlayan gece Kanuni vefat etti. Kısa bir süre sonra fetih gerçekleştirildi. Sokullu padişahın ölümünü ordudan gizlemek zorunda kaldı. Şehzade Selim gelene kadar bu ölümü gizli tutmayı başardı.
Kanuniden sonra yerine Şehzade Selim geçti. Sokullu görevine devam ediyordu. 1570 yılında Kıbrıs’ı fethetmek için harekete geçti. Bu sefer çok pahalıya mal oldu. Yaklaşık 20 bin tür şehit oldu. Bundan cesaret alan Haçlı ordusu 1571 yılında İnebahtı’da Osmanlı ordusunu hezimete uğrattı.
İkinci Selim2in ölümünden sonra III. Murat tahta geçti. Ancak III. Murad içkiye ve kadınlara düşkün olduğu için devlette işler iyi gitmemeye başlamıştı. Sokullu ne kadar engel olmaya çalışsa da başarılı olamıyordu. Zaten Osmanlı Devleti Sokullu Mehmed paşa’nın ölümünden sonra gerileme dönemine girdi.