Osmanlıcılık nedir?
Osmanlıcılık düşüncesi, Osman Gazi’nin 13. yüzyılda kurduğu, Birinci Dünya savaşından sonra dağılan en uzun ömürlü Türk imparatorluğuna ve bunun uyruklarına verilen Osmanlı kelimesinden gelmektedir. Osmanlı imparatorluğunun, tam olarak otuz sekiz milletten kurulu bir devlet olduğu bilinmektedir. Bu uluslar beraber hareket ederek Osmanlı bayrağının altında toplanmışlardır. Osmanlıcılık düşüncesi, imparatorluk içindeki bütün ulusları Osmanlılık ruhu içinde birleştirmeyi hedeflemiş ve başarmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu bünyesinde mevcut olan tüm kavim, cemaat ve milletlerin din, mezhep ve etnik farkları gözetilmeksizin eşitlik adalet, hürriyet ortamında beraber yaşamlarını sürdürmelerini temin etmek isteyen bir düşünce sistemidir. Bu düşünce devletin kuruluşundan itibaren idare sistemine egemen olmuştur.
Osmanlıcılık düşünce sistemi devletin siyasi bütünlüğünü devam ettirebilmek için Fransız ihtilalinden sonra ortaya çıkmıştır. Fransız ihtilalıyla birlikte milliyetçilik-ulusculuk kavramları tüm dünyada yayılmaya başladı. İmparatorluklar bu yüzden dağılma ve yıkılma tehlikesi ile göz göze geldiler. Her millet kendi devletini kurma düşüncesi içerisine girdi. Osmanlı imparatorluğu da çok uluslu bir yapıya sahip olduğundan dolayı bu tehlikeye maruz kaldı. Nitekim çok geçmeden Sırplar ve yunanlar isyan bayraklarını çektiler. İşte bu olaylar bu düşüncenin devletin idare felsefesine yerleşmesini sağladı. Bu düşünce sistemine göre Osmanlı İmparatorluğu’nun sınırları içinde yaşayan bütün vatandaşlar ırk, din, dil ayrımı olmaksızın eşit kabul ediliyor ve bütün vatandaşlar aynı haklara sahipti. Bu, devletin dağılma ve yıkılma sürecine girmemesi için şarttı.
Osmanlı devleti duraklama döneminde batılılaşma çalışmalarına başladı. Ancak bu duraklamanın ve gerilemenin önüne geçmek için çok yetersiz kaldı. Bu yüzden Tanzimatın ilanı ile birlikte Osmanlıcılık fikrinin batılılaşma akımına karşı bir fikir hareketi olarak ortaya çıktığı görülür. Osmanlı kendi bünyesindeki azınlıkları itaat altına almak, dışarıda batılı devletlere karşı çeşitli önlemler almak, ülkedeki düzeni sağlamak ve yeniden yükselişe geçmek için 1839’da Tanzimat Fermanı’nı ilan etti. Bu ferman ile mevcut olan ayrıcalıklar ortadan kaldırılmak istenmiştir. Her vatandaşın ırz, namus, can ve mal güvenliğinin sağlanması, vergilerin ayrım yapılmadan usullere göre toplanması hedeflenmiştir.
Osmanlıcılık akımı bu dönemde Osmanlı’nın siyasi ideolojisi olmuştur. Ancak bu dönemdeki Osmanlıcılık akımı istenilen başarıya ulaşamamış hatta daha fazla ayrılıklara sebep olmuştur.
Bu döneme damgasını vuran gelişmelerden biri de Islahat Fermanı’ nın imzalanmasıdır. Islahat fermanı yabancılar tarafından bizzat hazırlanan ve Osmanlının 1856 yılındaki yenilgiden sonra imzalamak zorunda kaldığı bir fermandır. Osmanlıcılık fikri ilk kez bu dönemde daha yaygınlık kazandı. Osmanlı vatandaşlığı kurulması bu fermanın ana hedefi idi.
Osmanlıcılık düşüncesine ilk darbe 1878 Osmanlı-Rus savaşı ve bu savaşın sonucunda ortaya çıkanlardır. Balkanlarda Osmanlı hakimiyetinde bulunan Hıristiyanların Müslüman halka karşı iyi niyetli olmayan davranışlarda bulunmaları, Rusların da Rum ve Ermenileri ateşlemeleri, Müslümanların Hıristiyanlara karşı oldukça sert tutum almalarına neden oldu Osmanlı devletinin mağlubiyeti ile nihayete eren Balkan Savaşları Hıristiyanların imparatorluğa karşı gerçek tutumlarını ortaya çıkarmıştır. Ve diğer halkında bir amaç çevresinde birleşmemesi Osmanlıcılık düşüncesi yok etti.