Lahana nasıl yetiştirilir?
Lahananın Kuzey Avrupa ülkeleri ve Baltık denizi kıyıları anavatanı olarak kabul edilen lahana denize yakın, rutubetli olan bütün Avrupa kıyılarında yetiştirilmektedir.
Lahanalar derine inen kazık köklerin yanı sıra bol miktarda saçak kök oluştururlar. Kazık kök etli, kalın ve koniktir. Doğrudan tohum ekimi ile lahana yetiştiriciliği yapılmaktadır. Kökler üzerinde bol miktarda kılcal kökler bulunmaktadır. Lahanalarda gövdenin uzunluğu ve kalınlığı çeşitlere göre değişiklik gösterir. Yaprak ve baş lahanalarda kalın ve kısa bir gövde bulunur. Yaprakları kısa ve uzun saplarla gövdeye bağlanır. İlk yapraklar döküldüklerinde gövde üzerinde iz bırakırlar. Lahanalarda gövde kalınlığı 5-10 cm, gövde uzunluğu ise 30-50 cm arasındadır.
Lahana yaprakları renk, büyüklük, etlilik, şekil, düz veya kıvırcık oluşları bakımından çeşitlere ayrılmaktadır. Yaprak şekilleri genel olarak yassı yuvarlak, yuvarlak, oval, uzun, ters yumurta, topaç ve kalp şeklindedir. Yapraklar başlangıçta yanlara doğru açılır sonra iç içe katlanarak baş şekline dönüşür. Lahanalar oval, konik ve basık başlı lahanalar olmak üzere gruplara ayrılırlar. Yaprakların genişliği 10-15 cm ile 60-70 cm arasında değişmektedir.
Lahanalarda çiçeklenme ikinci yılda olur. Yaprak koltuklarından çıkan çiçek sürgünleri üzerinde çiçek salkımları meydana gelmektedir. Çiçeklenmeye başlayan bitkiler üzerinde çiçek sürgünlerinin boyları 1-2 metre kadardır. Çiçekler bir salkım oluştururlar. Bitki üzerinde ilk olarak ana çiçek sürgünü üzerindeki çiçekler açar. Daha sonra yan sürgünlerde çiçeklenme gerçekleşir. Lahanalarda döllenmeden sonra çiçekler üzerindeki çanak ve taç yapraklar dökülür ve dişi organ büyümesini sürdürür ve meyve bakla şeklini alır. Başlangıçta yeşil olan baklalar olgunlaştıkça önce sararır sonra kahverengiye dönüşür. Meyvelerin şekli ve büyüklüğü ekolojik koşullardan etkilenmektedir.
Tohumlar iki gözlü meyve içinde yer alır. Çiçeklenmeden 20-25 gün sonra bakla içindeki tohumlar belirginleşmeye başlar. Bir baklada yaklaşık 1-30 arasında tohum bulunur. Tohumlar olgunlaşınca gövde üzerindeki baklalar aşağıdan yukarıya doğru açılmaya başlar. Eğer hasatta gecikme olursa tohumlar yere dökülür.
Lahana tohumlarının çimlenme oranı %85-95 arasındadır. Tohumlar çimlenme güçlerini normal koşullarda 4-6 yıl boyunca korurlar. Çimlenme sıcaklığı 10-30 °C arasındadır. Optimum çimlenme sıcaklığı 20-25 °C’dir. Düşük toprak sıcaklığı ve gereğinden fazla fazla nem çimlenmeyi geciktirir. Normal koşullarda tohumlar 3-4 gün içinde çimlenir.
İklim istekleri bakımından seçici olmayan lahana bitkisi ılıman bölgelerde de geniş bir yayılma alanına sahiptir. Lahana yetiştiriciliğinde sıcaklığın büyük önemi bulunmaktadır. Bilhassa çiçeklenme döneminde sıcaklık çok önemlidir. Yüksek sıcaklıklar sebze olarak kullanılan yaprakların kalitesini düşürmektedir. Sıcaklık kuraklık ile birleşince baş meydana getirmede olumsuzluklar görülür. Küçük baş oluşması için en uygun sıcaklık 15-20 °C arasında olmalıdır. Lahanalar çiçeklenebilmek için düşük sıcaklığa (10 °C altında) ihtiyaç duyarlar. Sıcaklık 10 °C civarında olursa bitkiler 5-7 hafta sonra çiçeklenmektedir. Lahanalar yağıştan zarar görmez hatta daha iyi gelişirler. Lahana hava nemi yüksek deniz ve göl kenarları ile yüksek nemli yaylalarda çok daha iyi gelişmektedir. Ancak dolu şeklindeki yağışlar lahana yapraklarında zarara neden olmaktadır. Bunun dışındaki yağış kalite özellikleri üzerinde olumlu etki yapmaktadır. Lahanayı rüzgar olumsuz yönde etkilemektedir. Rüzgar yapraklardan su kaybına neden olur. Su kaybı, yenen yaprakların kalitesini bozar.
Lahana toprak istekleri bakımından seçici olmayan bir bitkidir. Ancak toprağın su tutma kapasitesinin iyi olması gerekir. Ağır topraklarda yetiştirilirse daha yüksek verim elde edilir. Sonbahar ve kış yetiştiriciliği için drenajı iyi olan topraklar tercih edilmelidir.
Lahana ekolojik koşullar uygun ise tohumları tarlaya ekilerek üretilebilirler. Ancak ülkemiz koşullarında lahanalar daha çok fide ile üretilmektedir. Fide yetiştiriciliği yastık ve tavalarda yapılmaktadır. Fidelerin yetiştirileceği alanda yanmış çiftlik gübresi toprak işleme ile tohum ekiminden bir ay önce verilmelidir. Fidelikler mutlaka temiz olmalı, zararlı ve yabancı ot tohumları bulunmamalıdır. Fide yetiştirme tavalarına ekilen tohumların üzerine 1 cm’yi geçmeyecek şekilde kapak atılmalıdır. Tohum ekiminden 3-5 gün sonra genç bitkiler çimlenir. Lahana fideleri tohum ekiminden bir ay sonra dikim büyüklüğüne ulaşırlar. Dikim büyüklüğüne gelmiş fideler hava koşullarına bağlı olarak sökümün kolay olması için dikimden 1 ya da 2 gün önce sulanmalıdır.
Toprak yapısı ve otlanmaya göre bir veya iki kez, yada her sulamadan sonra kaymak tabakasını kırmak için çapa yapılmaktadır. Fide dikiminden sonraki ilk sulama bitki kökü çevresinde çatlak meydana gelmeye başladığı zaman yapılır. Toprak yapısı ve bitkilerin gelişme durumlarına göre düzenli sulama yapılmalıdır. Yaprakları yenen sebzeler gibi lahanada suyu seven bir bitkidir.
Lahanalarda iyi bir yetiştiricilik yapılmışsa genel olarak hasat bir defada yapılır. Türkiye’de yetiştirilen çeşitler dikimden 3-6 ay sonra hasada gelirler. Ülkemizde lahanaların hasadına genel olarak eylül-ekim aylarından itibaren başlanır. Lahanaların hasadı elle yapılmaktadır.