Kırk hadis nedir, özellikleri nelerdir?
Hazreti Peygamber’in sözlerinden ibaret olan hadislerden kırk tanesinin bir araya getirilmesiyle oluşan eserlere kırk hadis ismi verilmektedir. Hadislerin özellikle kırk sayısı ve çevresinde oluşması ile ilgili olarak birbirinden farklı ve oldukça çeşitli görüşler vardır. Buna göre kırk sayısına İslam dünyasında yüklenen kutsal anlamlar, özellikle Hz. Peygamber’in kırk yaşında peygamber olması, müslümanşarın sayılarının kırka ulaşmasıyla birlikte açıktan ibadet etmeye başlamaları, üçler beşler yediler ve kırklar motiflerinin varlığı gibi…
Bu tür eserlerin manzum veya mensur olarak kaleme alındığı, bazen ise nazım nezir olarak karışık bir tarzda yazıldığı görülür. Kırk hadisler konu itibari ile Kur’an-ı Kerim’in faziletlerini, İslam’ın şartlarını oluşturan namaz, oruç, hac, zekat gibi konuları, Hazreti Peygamber ve onun ashabını, tasavvufa dair birtakım manevi konuları, zikir, dua, salat-u selam gibi çok çeşitli konuları ele alır. Kırk hadis kitapları ise esas itibari ile beş grupta sınıflandırılabilir:
- Şekil yönünden kırk hadisler
- Muhteva yönünden kırk hadisler
- Kategori yönünden kırk hadisler
- Konu yönünden kırk hadisler
- Karışık hadisler
Klasik edebiyatımıza baktığımızda kırk hadis yazma geleneğinin başlangıcının siyer, hilye, mevlit gibi türlerle başladığını az evvel belirtmiştik. Ancak kırk hadis bu türlere nispetle, asırlar boyunca pek çok şair ve yazar tarafından büyük ilgi görmüş, dolayısıyla da her yönden büyük bir gelişme göstermiştir. Arap, İran ve Türk edebiyatlarında asırlar boyunca sayısız şair ve yazar tarafından gerek telif ve gerekse tercüme yoluyla kaleme alınmış olan kırk hadis yazma geleneği, dini edebiyatın en kıymetli ürünlerinden biri olarak hem edebiyat hem de kültür tarihimiz içerisinde de kendine yer bulmuştur.
Divan şairlerince olduğu kadar aynı zamanda halk şairleri de Hazreti Peygamber’e duymuş oldukları derin sevgiden kaynaklı olarak, onun şefaatini kazanmak amacıyla eserlerinde kırk hadise sıklıkla yer vermişlerdir. Aynı zamanda halk da dini nitelik taşıyan bu eseri severek okumuştur, halkın da derin ilgi ve alakasına mazhar olmuştur. Bu dönemde verilmiş olan eserlerden örneklememiz gerekirse baktığımızda Ahmed Rumi’nin Ümmü’l-Kitab’ını ve Molla Cami’nin Erbain Hadis’ini önemli eserler arasında görürüz.
