Erzurum Kongresi’nde alınan kararlar nelerdir?

Milli Mücadeleyi bütün yurda yaymak amacı ile kongrenin Erzurum’da yapılması bir tesadüf değildir. Çünkü ülke işgal altında olduğu zaman milli şuurun en keskin olduğu yerlerden biriydi Erzurum. Bu bölgede bir Ermeni devleti kurulmak isteniyordu. Ve halk bunun bilincindeydi. Bu durum halkın kenetlenmesini kolaylaştırmıştır. Kongreye Doğu Karedeniz’i temsil etmek üzere 17 delege davet edilmiştir. Çünkü bu bölgede de Pontus Rum Devleti kurulmak isteniyordu. Ve Karadeniz halkı tıpkı Erzurumlular gibi kenetlenmeye hazırdı.

Kongrenin Erzurum’da toplanmış olmasının diğer önemli bir sebebi Erzurum galip devletlerin en zor ulaşabileceği bir yer olmasıydı. Diğer bir sebep ise memleketin diğer bölgelerindeki ordunun tamamen terhis edilmiş olmasına karşın buradaki ordunun terhis edilmemiş olmasıdır. Bu ordunun kumandanlığını Kazım Karabekir yapmaktaydı.
Bu şartlar altında gerçekleştirilmiş olan Erzurum Kongresi Vilayet-i Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-u Cemiyeti ile Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti’nin müşterek olarak hazırlamış olduğu bir kongredir. Doğu Karadeniz’den 17, Erzurum civarından 25 ve Sivas’ın ilçelerinden 14, Bitlis’ten 4 ve Van’dan 2 delegenin katılımı ile kongre gerçekleştirilmiştir. Diyarbakır, Elazığ ve Mardin illerinden seçilmiş olan delegeler valilik baskısından dolayı kongreye katılamamışlardır. Kongreye katılacak üyeler üzerinde büyük bir baskı mevcuttu. İstanbul hükümeti valilikler aracılığı ile kongreye katılmalarını engellemeye çalışmıştır. Mustafa Kemal Paşa Erzurum’a gelmeden 5 gün önce askerlik görevinden istifa etmiştir. Erzurum’un iki delegesi Kazım Yurdalan ve Cevat Dursunoğlu Erzurum üyeliğinden istifa etmiş ve yerlerine Mustafa Kemal ve Rauf Bey seçilmiştir. 23 Temmuz 1919 yılında tek katlı bir ilkokul salonunda 62 delegenin katılımı ile toplanılmıştır. Kongre bir kurucu meclis gibi çalışarak 14 gün kadar çalışma yapmıştır. 7 Ağustos 10919 günü beyanname yayınlanarak çalışmaların tamamlandığı bildirilmiştir. Yapılan oylamada Mustafa Kemal Paşa oy çokluğu ile başkan seçilmiştir.

İstanbul hükümeti Mustafa Kemal’in bir asi olduğunu ve devlete baş kaldırdığını ilan etmiştir. İstanbul hükümeti kongrenin dağılmasını ve katılan üyelerin İstanbul Divan-ı Harbine sev edilmelerini emretmiştir. Bu emir hiç kimse tarafından yerine getirilmemiştir.

Bu kongrede kısaca şu kararların altına imza atılmıştır:
1-Doğu illeri ve Trabzon sancağının Osmanlı Devleti’nden kopması söz konusu olamaz.
2- Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşın millet birlikte hareket edecektir.
3- vatanın bağımsızlığının korunması için İstanbul hükümeti görevini yerine getirmediği takdirde, Anadolu’da geçici bir hükümet kurulacaktır.
4- Kuvayi Milliye’yi amil ve irade-i milliyeyi hakim kılmak esastır.
5- Hristiyan azınlıklara siyasi hakimiyetimi ve dengemizi bozacak hiçbir imtiyaz verilemez.
6- Manda ve himaye kabul edilemez.
7- Milli Meclis’in derhal toplanmasına ve hükümet işlerinin meclisin denetimi altında yürütülmesine çalışılacaktır. Çünkü Meclis İtilaf devletlerinin baskısı ve Padişah’ın fermanı ile kapatılmıştı.
8- Milletimiz insani ve asri gayeleri tebcil, sinai ve iktisadi durum ve ihtiyacımızı takdir eder. Bu ifade ile Türk milletinin yeniliklere açık ruhu belirtilmiştir.

Erzurum Kongresi ülkenin tamamını ilgilendiren bu tarihi kararları ile bölgesel bir kongre olmaktan çıkmış ulusal bir kongre olmuştur. Sivas kongresi kararları Erzurum Kongresi kararlarına dayanmaktadır. TBMM’nin toplanış ve açılış gerekçesi Erzurum Kongresi’nde belirtilmiştir. Mudanya ve Lozan antlaşmasının bağımsızlığı savunan düşüncesi Erzurum Kongresi kararlarına dayanmaktadır. Cumhuriyet rejiminin ruhu, iradei milliyeyi hakim kılmak esasında yatmaktadır. Ve netice olarak Mustafa kemal Atatürk inkılaplarının kıvılcımlarını bu kongrede ortaya koymuştur.

Sonuçları itibariyle bu derece önem arz eden Erzurum Kongresi için Mustafa Kemal “ Tarih bu kongremizi şüphesiz ender ve büyük bir eser olarak kaydedcektir.” demiştir.