Düzenleyici işlemler nelerdir?
Düzenleyici işlemler içerik olarak kanunla benzemektedir. İdareler düzenleyici işlemleri kullanarak kurallar koyar. Düzenleyici işlemler genel özelliklere sahip olup kişilik dışı işlemler olarak bilinirler. Kanun hükmünde kararname, tüzük ve yönetmelik olmak üzere üç tane düzenleyici işlem bulunmaktadır.
1- Kanun Hükmünde Kararname
Bakanlar Kurulunun yasama organından yani Türkiye Büyük Millet Meclisinden veya anayasadan doğrudan doğruya almış olduğu sınırlı bir yetkiye dayanarak yaptığı, daha sonra ise yasama organının denetimine tabi olan ve normlar hiyerarşisinde kanun düzeyinde yer alan düzenleyici işleme kanun hükmünde kararname denmektedir.
Anayasamızda olağan dönem kanun hükmünde kararname ve olağanüstü hal ve sıkıyönetim döneminde kanun hükmünde kararname olmak üzere iki tip kanun hükmünde Kararname vardır. Olağan dönem kanun hükmünde kararnameleri çıkarma yetkisi Bakanlar Kuruluna aittir. Ancak bu yetkinin TBMM tarafından verilmiş olması gerekir. Bu durum anayasamızın 91. Maddesinde yer almıştır. Kararnamelerin altında başbakan başta olmak üzere bütün bakanların imzalarının bulunması gerekmektedir. Ve bu kararnamelerin cumhurbaşkanı tarafından imzalanması şarttır.
Kanun hükmünde kararnameler Resmi Gazetede yayımlandıkları gün TBMM’ye sunulmamışsa direk ortadan kalkar. Ayrıca TBMM kanun hükmünde kararnameleri kabul edebilir, değiştirebilir ya da reddedebilir. Kanun hükmünde kararnamelerin yargısal denetimi anayasa mahkemesi tarafından yapılır.
Olağanüstü dönem kanun hükmünde kararnamelerini çıkarma yetkisi Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kuruluna aittir. Bu tip kararnameler için TBMM’den yetki almak gerekmemektedir. Bu kararnamelerin çıkarılabilmesi için daha önceden ya olağanüstü hal ilan edilmeli ya da sıkıyönetim ilan edilmelidir. Bu kararnameler hakkında şekil ve usulden dolayı Anayasa Mahkemesi’ne dava açılamaz.
2- Tüzükler
Bir kanunun uygulanmasını göstermek ve emrettiği işleri belirtmek için kanunlara aykırı olmamak ve Danıştay2ın incelemesinden geçirmek koşulu ile Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan yazılı hukuk kurallarına tüzük denmektedir. Anayasamızın 115. Maddesinde tüzükler düzenlemiştir. Tüzük çıkarma yetkisi Bakanlar Kuruluna ait olup Bakanlar Kurulu dışında hiç kimse tarafından çıkarılması mümkün değildir. Tüzükler bir kanuna dayanmak zorundadır. Tüzüğün öncelikle Bakanlar Kurulunda müzakere edilmesi gerekir. Daha sonra ise Danıştay’ın incelemesinden geçirilir. Tüzük de Başbakan ve tüm bakanlar tarafından imzalanmak zorundadır. Tüzükler de cumhurbaşkanı tarafından imzalanır ve sonrasında Resmi Gazetede yayımlanır. Tüzükler birer idari işlem olduğu için yargı denetiminden muaf değildir.
3- Yönetmelikler
Düzenleyici işlemlerden biri olan yönetmelikler Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak için ve bunlara aykırı olmamak koşulu ile çıkarmış oldukları yazılı hukuk kurallarıdırlar. Anayasamızın 124. Maddesinde yönetmelik hakkında bilgi verilmiştir. Bakanlar Kurulu, başbakanlık ve bakanlar yönetmelik çıkarma yetkisine sahiptirler. Yönetmeliklerin konusu 124. Maddede açıkça ifade edilmiştir. Yönetmeliklerin sebep unsurunu bir kanun ya da tüzük teşkil etmektedir. Her yönetmelik kanuna ya da tüzüğe dayanmak zorundadır. Anayasamızda tüzüklerin aksine yönetmelikler için belli bir usul şartı bulunmamaktadır. Yönetmelik çıkarmaya yetkili olan her makamın yönetmelik çıkarırken izleyeceği yol birbirinden farklıdır. Yetkili olan makamlardan her biri kendi kara alma ve müzakere yollarını uygulayarak yönetmelik çıkarmaktadır. Yönetmelik metni, yönetmelik çıkarmaya yetkili olan makam tarafından bizzat imzalanır. Bakanlar Kurulu yönetmeliklerinin Cumhurbaşkanı tarafından da imzalanması gerekir.
Yönetmeliklerin Resmi Gazete’de yayımlanma zorunluluğu bulunmamaktadır. Yönetmeliklerin yargısal denetimi Danıştay’da yapılır.