Didaktik şiir nedir?

Grekçe “didasko” teriminin Fransızcaya “didactique” ve oradan da Türkçeye girmesiyle dilimize yerleşen didaktik kelimesi, Çağdaş Türk Edebiyatı’nı yakından etkilemiş ve şiirlerde bir anlatım yolu olarak birçok şair tarafından benimsenen bir edebiyat kavramının da ismi haline gelmiştir. Türk Dil Kurumu didaktik kelimesinin karşılığı olarak “öğretici, eğitim bilimi” anlamını verse de, eğitim bilimi karşılığı pedagoji kelimesi için de kullanıldığından kavramın edebi açıdan değerlendirilmesi daha doğru olacaktır. Bilginin kendi başına bir değer olarak kullanılmasındansa “öğretici bir unsur” olarak değerlendirilmesine önem veren görüşler, Türk edebiyatında bu tutum özellikle şiir, tiyatro ve öykü alanında ilgi görmüştür. Bilimin de yaygın olarak kullandığı bir kavram olan didaktik yöntem, tümdengelim vasıtasıyla genelden özele bir sonuç çıkarılmasını sağlar.

Okuyucuyu bilgilendirme ve herhangi bir şey öğretmek amacıyla yazılmış didaktik şiirler, şairin dilediği herhangi bir konuda öğretici bilgi içerebilir. Didaktik şiirlerde kimi zaman hayata dair bazı bilgiler verilmeye çalışırken kimi zaman da tarihsel bir olayla ilgili bilgilendirme çabası içine girilmiştir. Bilinen insanlık tarihinin ilk sözlü sanat eserleri şiirler olduğundan, öğretici vasfı taşıyan şiirler yazılması da normal olarak kabul edilebilir. Yazılan tüm şiirler belirli bir şey ifade etmeye çalışan ve şairin düşüncelerini geniş kitlelerle paylaşmasını sağlayan edebiyat eserleri olduğundan, bu eserlerde de didaktik bir yapı bulunması son derece normaldir. Antik Yunan döneminde yaşamış bir şair ve düşünür olan Hesiodos, bilindiği kadarıyla Batı kültüründe didaktik şiir yazan ilk isimdir.

Türk Edebiyatı ise didaktik şiiri birçok farklı şekilde kullanmıştır. Özellikle dini ve ahlaki eserlerde kullanılan didaktik dil, okura belirli kavramlar hakkında bilgi vermeyi amaçlamıştır. Fıkra, masal, yergi ve hatta fıkralarda da kullanılan didaktik üslup, Türk Edebiyatında oldukça geniş bir alanda kabul görmüştür. Tevfik Fikret, Aşık Veysel ve Yusuf Has Hacip gibi Türk Edebiyatının önemli isimleri yazdıkları eserlerde didaktik bir anlatım kullanmıştır. Didaktik şiirler Türk Edebiyatında pek çok şair tarafından yazılmış ve topluma belirli mesajlar verirken aynı zaman da bazı konularda öğretici rolü üstlenmeyi amaçlamıştır.