Ardahan’daki kaleler hangileridir?
1- Ardahan Kalesi
Şehir merkezinde ve Kura Nehrinin sol kıyısında bulunan Ardahan Kalesi Selçuklular döneminde yapılmış ve Osmanlı döneminde de kullanılmış olan bir kaledir. Ardahan Kalesi, inşasında mimari açıdan dikdörtgen bir plan düzeni esas alınmıştır. Klasik Osmanlı hisarları görünümüne sahip olan kalenin, ana girişi batıdan olup giriş kapısının eyvan tarzında yüksek bir kemeri bulunmaktadır. Giriş kapısının üzerinde 963 Hicri tarihli bir inşa kitabesi bulunmaktadır. Dikdörtgen plan oluşturan sur duvarları baştan başa kare tabanlı olup çokgen planlı çok sayıda kule ile desteklenmiştir. Kale içerisinde bir mescit ve hamam bulunmaktadır.
2- Kazan Kalesi
Ardahan’ın 12-13 km kuzeydoğusunda Kura vadisinin nehrin akış yönüne göre sağ tarafında yer almaktadır. İnşa tarihi kesin olarak bilinmeyen kale çevresinde eski yerleşim izleri bulunmaktadır. Büyük oranda yıkılmış olan kaleden, doğudaki kule kısmı ayakta kalarak günümüze kadar ulaşabilmiştir. Yüksekliği 15 metre olan bu kulenin, burada daha önce mevcut olan bir yerleşim üzerine sonradan inşa edildiği anlaşılmıştır.
3- Altaş (Ur) Kalesi
Ardahan-Hanak karayolunun 18. km’sin bulunan Altaş (Ur) köyünün doğusundaki sivri bir tepe üzerine kurulmuştur. Tarihi kaynaklarda sadece adı ve yeri belirtilen kalenin, yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Çevresinde eski yerleşim izlerinin tespit edildiği kalenin, Türk dönemi öncesine ait kalıntılar üzerine, Türk döneminde inşa edilmiş olduğu tahmin edilmektedir.
4- Kinzi Kalesi
Ardahan’ın 30 km. batısında bulunan Bağdeşen köyünün kuzeyinde yer almaktadır. Kalenin kesin inşa tarihi bilinmemekle birlikte, önemli bir geçit noktasında bulunması, kalenin milattan önceki dönemlerden beri mevcut olduğunu göstermektedir. Konum ve altyapı özellikleri bakımından Urartu kalelerinin karakteristik özelliklerini göstermektedir.
5- Kalecil Kalesi
Ardahan’ın Göle ilçesine bağlı Kalecik köyünün 450-500 metre güneyinde, köyden gelen derenin oluşturduğu vadi ile Kura vadisinin kesiştiği noktada sarp bir alana kurulmuştur. Kalenin yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir. MÖ VIII. yüzyılda buraya hakim olan Urartular tarafından yaptırılmış olduğu tahmin edilmektedir. Üç yönden çok dik ve sarp kayalıkların sınırladığı ve akarsuları ile birlikte iki derin vadinin kesiştiği bir yerde inşa edilmiştir.
6- Şeytan Kalesi
Ardahan’ın Çıldır ilçe merkezinden 1 km uzaklıktaki Yıldırımtepe köyünün yaklaşık 1,5 km. kuzeydoğusunda Karaçay vadisinde sarp ve müstahkem bir alana kurulmuştur. Yapım tarihi bir çok kale gibi kesin olarak bilinmemektedir. Kale özellikleri itibariyle Urartu kalelerini andırmaktadır. Şeytan Kalesi şehirdeki en önemli kalelerden biri olup, tarihte birçok savaşın burada yapıldığı bilinmektedir. Kale, sırasıyla Med, Pers, Roma, Sasani, Selçuklu, İlhanlı, Karakoyunlu, Akkoyunlu, Safavi ve Osmanlı gibi çeşitli uygarlıklara tanıklık etmiştir.
7- Kurt Kalesi
Ardahan’ın Çıldır ilçesinin 36 km. kuzeydoğusundaki Kurtkale nahiyesinin 1 km. güneyinde ve Gürcistan sınırında bulunmaktadır. Kura nehrinin, üç tarafını derin bir yataktan dolaşarak aktığı sarp bir yarımmada üzerine kurulmuştur.Yapılış tarihi kesin bir bilgi olmamakla birlikte, konum ve mimari bakımdan Şeytan Kalesi ile benzer özellikler göstermesinden doalyı Kurtkale’nin de Şeytan Kalesi ile birlikte birbirine yakın tarihlerde inşa edilmiş olduğu düşünülmektedir.
8- Sevimli Kalesi
Ardahan’ın Hanak ilçesinin 18-20 km. güneydoğusundaki Sevimli köyünün, 500 m. güneyinde, Kura nehri vadisinde, yarımada biçimli sarp bir tepe üzerinde bulunmaktadır. İnşa tarihi kesin olarak bilinmeyen ve mimarisi büyük oranda değişmiş olan kale Urartu kalelerini andırmaktadır. Kaleye, biri kuzeyden (köyden), biri kuzeybatıdan, biri güneydoğudan, diğeri de güneybatıdan olmak üzere dört yolla ulaşılmaktadır.
9- Cak Kalesi
Cak Kalesi, Posof’a bağlı Türkgözü (Yurtbekir) sınır karakolu yakınlarında, Türkiye-Gürcistan sınırını çizen Caksuyunun kenarında, yüksek ve sarp bir tepe üzerinde inşa edilmiştir. İnşa tarihi kesin olarak bilinmeyen kalenin, konumu, plan ve mimarisi incelendiğinde kurulduğu yerdeki önemli geçidi kontrol altında tutmak amacıyla ve karakol mahiyetinde küçük bir kale olarak Ortaçağda inşa edildiği anlaşılmaktadır.
10- Savaşı Kalesi
Ardahan’ın Posof ilçesine bağlı olan Savaşır köyünün güneydoğusunda üç yanı vadi ile çevrili olup dil biçiminde sivri bir tepe üzerine kurulmuştur. Kesin inşa tarihi bilinmeyen kalenin ortaçağda inşa edilmiş olan bir kuleden ibaret olduğu anlaşılmaktadır.
11- Mere Kalesi
Ardahan-Posof yolu üzerindeki kale Posof’un 5 km, güneydoğusunda yer almaktadır. Kesin inşa tarihi bilinmeyen kalenin tarihi kaynaklarda ismine rastlanmaktadır. Kale doğu batı istikametinde ve dikdörtgen planlı olarak inşa edilmiştir. Doğu ve güney yönü harap durumda olan kalenin güneybatı yamacında tahrip olmuş bir kilise kalıntısı bulunmaktadır.
12- Kol Kalesi
Ardahan’ın Posof ilçesinin 6 km. batısındaki Kol köyünün doğusunda yüksek bir tepe üzerinde bulunmaktadır. Yapılış tarihi kesin olarak bilinmeyen kalenin milattan sonra yapılmış olabileceği tahmin edilmektedir.
13- Kırnav Kalesi
Ardahan’ın Hanak ilçesinin 5 km. batısında Ardahan-Hanak karayolu üzerinde bulunmaktadır. Bu kalenin kesin inşa tarihi bilinmemektedir. Alçak bir tepe üzerindeki kale, son derece yüksek beden duvarlarına sahiptir. Bu kalenin güneyinde sıralanmış olan tepeler üzerinde belirli aralıklarla inşa edilmiş olan daha küçük ölçekte 2-3 kale kalıntısı daha bulunmaktadır.