Akciğer tüberkülozu nedir?
Akciğer tüberkülozu vücutta mycobacterium tuberculosis adında bir bakterinin neden olduğu bulaşıcı bir rahatsızlıktır. Bu bakteri halk arasında Koch basili olarak ta bilinir. Vücudun içine solunum yolundan girdiğinden en çok akciğerleri etkiler. Ancak beyinde, kemik, kalp ve akciğer zarında, böbrekler gibi organlar da bundan etkilenebilir. Sinsi bir hastalık olduğundan, bunun tipik bir belirtisi yoktur. Akciğerleri etkilemiş olan tüberküloz bulaşıcı özelliktedir. Diğer organları etkilediğinde ise bulaşıcı özellik göstermez. Tüberküloz veya verem toplumun üçte bir bölümünde enfekte olmuştur. İnsanlar yaşamlarının bir döneminde bu bakteriyi vücutlarına almıştır. Bazı zamanlarda bakterinin aktif hale gelişiyle tüberküloz yaşanır. Hastalar ateş, halsizlik, kanama, balgam olması ve kilo kaybı gibi semptomları bir arada ya da tek başına yaşar. Bazı kişilerde ise hastalık ilerlemiş olsa da, herhangi bir şikayete neden olmayabilir.
Akciğer tüberkülozu nasıl bulaşır?
Tüberküloza yakalanmış olan kişilerin akciğerlerinde olan hastalığın ilerlemesiyle birlikte bakteriden salgılanan bazı enzimler ve savunma sistemiyle bir kovuk meydana gelir. Tüberküloz mikrobu bu kovukta hızla çoğalır. Kovuk hava yollarıyla ilişkili olduğundan, öksürme ve hapşırma gibi eylemlerde ağızdan çıkan damlacıklarla çevreye yayılır. Havalandırmanın iyi olmadığı alanlarda havada asılı kalan damlacıklar, sağlıklı kişilerde nefesle akciğerlere çekilir. Bununla ilk defa sağlıklı bireyler tüberküloz basiliyle enfekte olur. Akciğerlerde verem mikrobu genellikle bağışıklık sistemi sayesinde hastalık olana kadar hapsedilir. Bağışıklık sisteminin zayıflamasından sonra mikroplar harekete geçip ürer ve tüberküloz hastalığı meydana gelir. Yetişkinler için alkol, ağır stres hali, AIDS ve beslenme bozukluğu gibi etkenler tüberküloz oluşumunda risk faktörleri sayılır.
Akciğer tüberkülozu belirtileri nedir?
Hastaların kilo kaybı, hafif ateşli olması, iştahsızlık çekmesi, geceleri artış gösteren terlemeyle, halsizlik gibi genel belirtiler ve akciğerlerde olan doku reaksiyonu yüzünden öksürük, kan tükürme, balgam çıkarmak, nefes darlığı çekmek gibi semptomlar meydana gelir. Bunlar tamamen tüberküloz hastalığına özgü değildir. Başka akciğer hastalıklarında da bu belirtiler meydana gelir. Hastalarda 3 haftayı geçmiş bu gibi etkilerin olmasında hemen akciğer grafisi çekilmeli ve balgamda tüberküloz mikrobu aranmalıdır. Ailede başka yakınlarda tüberküloz tanısı varsa, hastaların hastalık belirtisi olmasa bile kontrol altına alınması gerekmektedir.
Akciğer tüberkülozu tanısında kullanılan laboratuvar teknikleri nelerdir?
Rahatsızlığa kesin tanı için hastanın balgamında tüberküloz mikrobunun olması gerekir. Sabah aç karnına çıkarılan balgam ince bir cama yayılıp, özel boyalarla boyanmakta ve mikroskop altında incelenmektedir. Tüberküloz mikrobu mavi boyalı olan zeminde kırmızı ince çubuk şeklinde ya da ince çengel yapıda görülür. 15 gün sonra yapılan tahlilde mikrop tekrar tespit edilemezse akciğer grafisi, PPD testi ve kan tahlilleri yapılıp tedaviye başlanmaktadır. Başlangıçta mikroplar az olduğundan, balgamda tüberküloz mikrobu olmayabilir. Bu durumda kültür yapılabilir. Burada balgamın bir kısmı mikrobun üreyebileceği alana ekilip 3-6 hafta beklenir. Balgamın mikroplu olması halinde, basil kolonileri görülüp hastalığa kesin tanı konulabilir.
PPD testinde ise solüsyon ön kolun iç kısmına cilt içine uygulanır. 72 saat geçince buradaki 100 mm üstünde olan endurasyon yani sertlik pozitif değerlendirilir. Pozitif olan sonuç vücuttaki tüberküloz mikrobunun enfekte olduğunu göstermektedir. Verem aşısının yapılması da, PPD test sonucunda pozitif çıkarır. Bu nedenle aşı uygulanan kişilerde hastalığın tanısında PPD testi önem taşımaz. PPD testi negatif çıkarsa, bir yıl sonra yapılan testin pozitif çıkmasında, hastanın bu sürede mikropla enfekte olduğunu gösterir.
Akciğer tüberkülozu nasıl tedavi edilir?
Tanı koyulmuş olan hastaların tedavisine hemen başlanmalıdır. Hastanın daha kısa sürede sağlığına kavuşması ve çevresine hastalığı bulaştırma olasılığını azaltmaktadır. Bu hastalığın tedavisi diğer enfeksiyon hastalıklarına göre daha uzun sürer. Başlangıç bölümünde 4 çeşit ilaç kullanılır. Bunun uzman bir doktor ya da Verem Savaş Dispanserinde yapılması gerekir. Tedavide mikrobun ilaçlara karşı direnç kazanmasında tedavi süresi uzar. Yapılan tedavinin en az 6 ay devam etmesi gerekir.